เสาวคนธ์เป็นตัวละครในเรื่องพระอภัยมณี  เป็นพระธิดาของท้าวสุริโยทัย*กับนางจันทวดี*  เจ้าเมืองการะเวก*  มีอนุชาชื่อหัสไชย*  มีอายุไล่เลี่ยกับสุดสาคร*  มีความสามารถในการรบและวิชาที่เกี่ยวกับการสงครามต่าง ๆ 

สุดสาครติดตามชีเปลือย*เพื่อเอาไม้เท้าคืนจนถึงเมืองการะเวก ท้าวสุริโยทัยและมเหสีรับสุดสาครเป็นบุตรบุญธรรม เลี้ยงดูสุดสาครคู่กับนางเสาวคนธ์*และหัสไชย  จนหัสไชยอายุได้ 10 ปี สุดสาครจึงขอออกติดตามพระอภัยมณี* นางเสาวคนธ์และหัสไชยตามมาด้วย  ระหว่างทางเรือของเด็ก ๆ หลงไปถึงเกาะกาวิน*ซึ่งเป็นที่อาศัยของผีเสื้อดูดเลือด  สุดสาครปราบผีเสื้อดูดเลือดได้ แล้วควักแก้วตาผีเสื้อ*ให้นางเสาวคนธ์และหัสไชยเพื่อเป็นเครื่องรางป้องกันตัว  สุดสาคร นางเสาวคนธ์  หัสไชย และกองทหารเด็กเดินทางมาจนถึงเมืองผลึก*  ขณะนั้นเมืองผลึกมีสงครามติดพัน พระอภัยมณีเองก็อยู่ในสภาพคลุ้มคลั่ง สุดสาคร นางเสาวคนธ์ หัสไชย และกองทัพเด็กจึงต้องช่วยปราบศึกก่อน  เมื่อศรีสุวรรณ*และสินสมุทร*กลับถึงเมืองผลึก สุดสาครจึงได้เข้าเมืองปราบปีศาจเจ้าละมาน*ที่สิงในรูปจนพระอภัยมณีมีสติรู้สึกตัว    เมื่อปราบศึกเรียบร้อยแล้วสุดสาคร นางเสาวคนธ์และหัสไชยก็กลับเมืองการะเวก  ก่อนเดินทางกลับสินสมุทรได้มอบลูกสิงโตคู่ให้  นางและหัสไชยจึงมีพาหนะคู่กายคือสิงโต

สุดสาครและหัสไชยไปช่วยสงครามที่เมืองลังกา* สุดสาครถูกเสน่ห์นางสุลาลีวัน*  นางเสาวคนธ์ทราบเรื่องก็เดินทางไปลังกาพร้อมด้วยทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์*หวังจะแก้ไขเอาตัว
สุดสาครกลับเมืองการะเวก  นางสามารถชิงตัวสุดสาครกลับค่ายได้ชั่วขณะแต่นางสุลาลีวันสามารถแก้คืนได้อีกทั้งทิ้งสารปลอมบริภาษไว้  นางเสาวคนธ์แค้นใจจึงแอบปลอมเป็นชายไปยิงแก้มนางสุลาลีวัน  ในการทำสงครามนางเสาวคนธ์ปราบย่องตอด*ได้  ทำให้ฝ่ายลังกาสูญเสียยอดทหารไป  เมื่อสงครามสงบกษัตริย์สามัคคีกันแล้ว นางเสาวคนธ์ก็เดินทางกลับเมืองการะเวก

พระอภัยมณีและท้าวสุริโยทัยคิดจัดงานอภิเษกให้นางเสาวคนธ์กับสุดสาคร  นางเสาวคนธ์ยังแค้นใจเรื่องสารปลอมจึงหนีอภิเษก ปลอมตัวเป็นโยคีชื่ออัคนี* ล่องเรือหมายจะไปยังเมืองโรมวิสัย* แต่ระหว่างทางพระอัคนีแวะไปเมืองวาหุโลม* เกิดการต่อสู้กับนายด่านทหารเมืองวาหุโลมจนถึงเจ้าเมืองวาหุโลม  พระอัคนีชนะการต่อสู้กลายเป็นที่นับถือของวาโหม*เจ้าเมือง
วาหุโลมคนใหม่  พระอัคนีอยู่เมืองวาหุโลมจนกระทั่งสุดสาครตามมาพบ  พระอัคนีจึงตกเป็นชายาของสุดสาคร  ต่อมาพระอัคนีเกรงจะทรงครรภ์จึงคิดหาทางออกจากเมืองวาหุโลม ประจวบกับได้ข่าวว่าเมืองการะเวกถูกเผา โคตรเพชร*ถูกชิงกลับคืน  นางเสาวคนธ์และสุดสาครจึงเดินทางไปลังกา  เมื่อปราบศึกมังคลา*สงบแล้ว  นางจึงยอมเข้าพิธิอภิเษกกับสุดสาครและปกครองเมืองลังกาสืบไป