โสณะเป็นตัวละครในเรื่องโสณนันทชาดก  สัตตตินิบาต  ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

ในแผ่นดินพระเจ้ามโนชราช*แห่งเมืองพรหมวัทธนนคร* (ต่อมาคือเมืองพาราณสี) พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรของพราหมณ์มหาศาล มีสมบัติมาก ชื่อว่าโสณกุมาร  มีน้องชายชื่อนันทกุมาร*  ทั้งสองไม่ปรารถนาทรัพย์สมบัติและการครองเรือน จะขอปรนนิบัติบิดามารดาจนกว่าบิดามารดาจะสิ้นชีวิต แล้วก็จะออกบวชไปอยู่ในป่าหิมพานต์  เมื่อบิดามารดาอ้อนวอนบุตรทั้งสองไม่สำเร็จ จึงชวนกันบริจาคทรัพย์สมบัติทั้งหมดแล้วออกบวชด้วยกันทั้ง 4 คน ไปสร้างอาศรมอยู่ในสถานที่สวยงามร่มรื่นในป่าหิมพานต์  ดาบสผู้เป็นบุตรทั้งสองต่างช่วยกันปรนนิบัติบิดามารดาให้สุขกายสบายใจ

พระโสณบัณฑิตดาบสโพธิสัตว์ได้อภิญญา 5 สามารถเหาะไปหาผลไม้ดีๆ ได้ไกลๆ   วันหนึ่งนันทบัณฑิตดาบสคิดขึ้นมาว่าจะรีบนำผลไม้ที่ตนหามาได้มาเลี้ยงดูบิดามารดาก่อนพี่  เมื่อบิดามารดาฉันผลไม้ของนันทบัณฑิตแล้วสมาทานอุโบสถ จึงไม่รับผลไม้สุกหอมหวานที่โสณบัณฑิตดาบสหามาให้อีก  โสณบัณฑิตดาบสกล่าวตักเตือนน้องชายว่าอย่าทำเช่นนี้อีก เพราะผลไม้ที่น้องหามาได้นั้นมีทั้งสุกทั้งห่ามปนกัน ไม่เหมาะแก่บิดามารดา  แต่นันทบัณฑิตดาบสไม่เชื่อฟัง ยังคงปฏิบัติอยู่เช่นเดิม เพราะหวังความดีเป็นของตนผู้เดียว  โสณบัณฑิตโพธิสัตว์จึงเรียกดาบสน้องชายมาสั่งสอน แล้วไล่ให้ไปอยู่ที่อื่น  นันทบัณฑิตดาบสก็เข้าไปลาบิดามารดา แล้วไปยังบรรณศาลาของตน  ในวันนั้นก็เพ่งกสิณจนได้อภิญญา 5 สมาบัติ 8 แล้วคิดว่าถ้าจะขอขมาดาบสพี่ชายให้หายโกรธจะทำอย่างไรดี  แม้กระทั่งจะเชิญท้าวสักกเทวราช (พระอินทร์) มาช่วยขอโทษก็ยังดูไม่งามพอ  ในที่สุดจึงคิดได้ว่าจะไปเชิญพระเจ้ามโนชราชซึ่งเป็นใหญ่ในชมพูทวีปให้เป็นประธานนำกษัตริย์ทั้งหลาย 101 พระนครมาช่วยขอขมาโสณบัณฑิตดาบส

นันทบัณฑิตดาบสเหาะไปพรหมวัทธนนคร เข้าพบพระเจ้ามโนชราชและเสนอว่าจะนำราชสมบัติทั้งแผ่นดินชมพูทวีปมาถวายพระองค์โดยไม่มีการบาดเจ็บล้มตาย  พระเจ้ามโนชราชตกลงยกขบวนทัพไปยังเมืองโกศลราษฎร์เป็นเมืองแรก  นันทบัณฑิตดาบสนั่งขัดสมาธิบนแผ่นหนังเหาะลอยไปด้วย แล้วได้เจรจาให้พระเจ้าโกศลทรงอ่อนน้อม จะไม่มีอันตรายใดๆ แก่พระองค์ และราชสมบัติ  พระเจ้าโกศลก็ทรงยินยอมนำทหาร 2 นครสมทบกันยาตราทัพไปยังเมืองอื่นอีก ใช้เวลานาน 7 ปี 7 เดือน 7 วัน จึงปราบได้ทั่วชมพูทวีป  มีกษัตริย์ 101 องค์และไพร่พลมากมายร่วมกันเดินทางยังอาศรมของบิดามารดานันทบัณฑิตดาบสเพื่อขอขมาโสณบัณฑิตดาบสโพธิสัตว์ผู้เป็นพี่ชาย  มีพระเจ้ามโนชราชเป็นประธาน

วันนั้นพระดาบสโพธิสัตว์ระลึกถึงน้องชายที่จากไปนานถึง 7 ปีกว่า เข้าฌานเล็งดูก็รู้เรื่องทั้งหมด จึงคิดว่าบรรดากษัตริย์ทั้งหลายเคยเห็นแต่ปาฏิหาริย์ของดาบสน้องชาย ยังไม่เห็นอานุภาพของตน จึงเหาะผ่านมาทางกองทัพ ทำทีว่านำหาบจะไปตักน้ำโดยมีไม้คานวางอยู่เหนือบ่า  โดยไม่ได้สัมผัสบ่าเลย เป็นที่อัศจรรย์  กษัตริย์ทั้งหลายพากันถาม  พระดาบสโพธิสัตว์ก็ตอบว่าตนทำหน้าที่ปรนนิบัติบิดามารดาอยู่ที่อาศรมแล้วชี้ทางให้  กษัตริย์ทั้งหลายจึงเดินทางไปยังอาศรม  พระเจ้ามโนชราชและเหล่ากษัตริย์ทั้ง 101 พระนครพานันทบัณฑิตดาบสไปที่อาศรมเพื่อขอขมาโสณบัณฑิตดาบส  นันทบัณฑิตดาบสกล่าวขอโทษพระดาบสโพธิสัตว์ผู้พี่ชาย  โสณบัณฑิตโพธิสัตว์ไม่คิดถือโทษจึงยกโทษให้ และอนุญาตให้มารดากอดน้องชายได้ แล้วประกาศอนุญาตให้นันทบัณฑิตดาบสปรนนิบัติมารดาได้เหมือนเดิม แล้วสั่งสอนกษัตริย์ 101 พระนครให้ถือศีล 5 บำเพ็ญกุศล และทำทาน  กษัตริย์ทั้งหลายก็ปฏิบัติตาม  เมื่อสิ้นอายุได้ไปเกิดในสวรรค์ทุกองค์