TLD-003-4843

โสวัต (ชื่อตัวละคร)

โสวัตกลอนสวด  

โสวัตเป็นตัวละครในเรื่องโสวัตกลอนสวด  เป็นโอรสท้าวพรหมทัต*กษัตริย์เมืองพรหมกุฏ*กับนางสุมณฑาเทวี*

เมื่อนางสุมณฑาประสูติโสวัตกุมาร  นางม้าใต้ปราสาทก็ตกลูกม้าสีขาวตัวหนึ่ง  โหรทำนายว่าพระโอรสมีบุญบารมีและจะมีพระชายา 4 องค์  เมื่อโสวัตอายุได้ 16 ปี ท้าวพรหมทัตแต่งตั้งโสวัตเป็นฝ่ายหน้า  นางฟ้าองค์หนึ่งจุติมาเกิดในดอกบัว พระฤๅษีไปพบจึงนำมาเลี้ยงดูเป็นธิดาบุญธรรม และให้ชื่อว่าประทุมวดี* นางมีกลิ่นกายหอมเพราะมีกำเนิดจากดอกบัว เมื่ออายุได้ 15 ปี นางประทุมวดีได้ร้อยมาลัยเสี่ยงทายลอยไปในแม่น้ำใกล้อาศรม โดยอธิษฐานว่าให้พวงมาลัยนี้ไปคล้องข้อมือผู้ที่เป็นคู่ครองของนาง มาลัยนั้นลอยทวนน้ำไปคล้องข้อมือโสวัตซึ่งกำลังสรงน้ำอยู่  โหรทำนายว่าหากพระองค์เดินทางไปยังทิศตะวันออกจะได้เจ้าของมาลัยเป็นคู่ครองและจะได้ชายา 4 องค์

โสวัตทูลลาพระบิดามารดาไปตามหานาง  โดยออกเดินทางไปกับม้ากัณฐัศว์* ม้าพาเหาะไปทางทิศตะวันออกจนถึงอาศรมฤๅษี ขณะนั้นพระฤๅษีออกไปหาของป่า เหลือนางประทุมวดีอยู่เฝ้าอาศรม นางออกมานั่งรำพันถึงมาลัยที่เสี่ยงไป โสวัตบอกนางว่าพระองค์คือผู้ที่ได้มาลัยเสี่ยงทาย   โสวัตได้นางเป็นชายา   เมื่อพระฤๅษีกลับมาถึงอาศรม   โสวัตฝากตัวเป็นศิษย์ พระฤๅษีเห็นควรจะหาคู่ให้นางประทุมวดีจึงจัดพิธีอภิเษกให้  ต่อมานางประทุมวดีตั้งครรภ์ ม้ากัณฐัศว์จึงเตือนโสวัตว่าพระองค์จากเมืองมาได้ 10 เดือนแล้ว ควรกลับบ้านเมืองได้แล้ว โสวัตขออยู่ตอบแทนคุณพระฤๅษีก่อน วันหนึ่งม้ากัณฐัศว์เหาะท่องเที่ยวไปถึงกรุงชนบทของท้าวจิตราสูร*พญายักษ์โกรธมากที่ม้าเหาะข้ามเมืองจึงจับไปขังไว้ในกรงเหล็ก

โสวัตกับนางประทุมวดีออกไปเก็บผลไม้ให้พระฤๅษี  พรานป่าผู้หนึ่งเห็นนางประทุมวดีก็คิดจะนำไปถวายพระราชา  จึงใช้ธนูอาบยาพิษลอบยิงโสวัต เมื่อโสวัตสิ้นชีวิตพรานก็บังคับให้นางประทุมวดีเดินทางไปกับตน  นางประทุมวดีแสร้งออกอุบายหลอกให้พรานป่าตายใจยอมแก้มัดนาง เมื่อพรานหลับนางก็ใช้มีดฟันคอพรานป่าตาย นางประทุมวดีเดินทางต่อไปด้วยความทุกข์ยากลำบาก เวลาผ่านไป 5 เดือนนางเดินทางมาถึงฝั่งแม่น้ำ ได้พบพ่อค้าเรือสำเภา พ่อค้าบังคับให้นางลงเรือไปกับตนเพราะอยากได้นางเป็นภรรยา นางอ้อนวอนขอให้นางคลอดก่อนจึงจะยอมอยู่กับพ่อค้า เมื่อได้โอกาสนางก็แกล้งเลี้ยงสุราอาหาร จนพ่อค้าและบริวารเมามายหลับไป แล้วนางก็ขนอาหาร เสื้อผ้า และข้าวของเครื่องใช้ใส่เรือเล็กหนีไป

ฝ่ายพระฤๅษีเมื่อเห็นโสวัตและนางประทุมวดีหายไปก็ออกตามหา จนพบโสวัตนอนสิ้นชีวิตอยู่ พระฤๅษีทำพิธีชุบชีวิตโสวัตและมอบน้ำมันชุบชีวิตให้พระองค์นำไปช่วยนางประทุมวดี โสวัตทูลลาพระฤๅษีไปตามหานางประทุมวดี เมื่อเดินทางไปได้ระยะหนึ่งก็ได้พบนางเงือกนอนตายอยู่ริมแม่น้ำ โสวัตช่วยชุบชีวิตนางเงือกและได้นางเป็นชายา นางเงือกช่วยพาโสวัตไปส่งยังฝั่งตรงข้ามและเล่าให้ฟังว่าฝั่งตรงข้ามเป็นเมืองยักษ์ที่ดุร้ายมาก แม้แต่ม้าที่เหาะผ่านเมืองพญายักษ์ก็ถูกจับไปขังไว้ในกรงเหล็ก

ที่ฝั่งน้ำเมืองชนบท นางศุภลักษณ์*ธิดาของท้าวจิตราสูรกำลังเล่นน้ำอยู่กับพี่เลี้ยงชื่อศรีวรดี* โสวัตได้นางศรีวรดีเป็นชายา และนัดแนะว่าตกกลางคืนจะลอบไปหา คืนนั้นเมื่อออกจากห้องนางศรีวรดีแล้ว โสวัตก็ลอบเข้าไปหานางศุภลักษณ์และได้นางเป็นชายา โสวัตอยู่กับนางศุภลักษณ์ที่ตำหนักโดยไม่มีใครล่วงรู้นอกจากพี่เลี้ยง วันหนึ่งจิตรีกุมาร*อนุชาของนางศุภลักษณ์ไปเยี่ยม เพราะสงสัยว่าเหตุใดนางจึงไม่มาเฝ้าพระบิดาดังเคย นางศุภลักษณ์แสร้งป่วยโดยบอกอนุชาว่าตนกำลังมีเคราะห์และสั่งห้ามอนุชาไม่ให้ทูลพระบิดา แต่เมื่อท้าวจิตราสูรถาม  จิตรีกุมารก็ทูลความจริง (เรื่องตอนนี้ขาดหายไป)

นางศุภลักษณ์คร่ำครวญถึงการตายของนางประทุมวดี นางสั่งวานรว่าหากโสวัตติดตามมาให้แจ้งข่าวแก่พระองค์ด้วย นางกราบลานางประทุมวดี แล้วพาโอรสของนางประทุมวดีเดินทางต่อไป ระหว่างนั้นโอรสหิวนม นางศุภลักษณ์จึงอธิษฐานขอพรเทพยดาให้นางมีน้ำนม ทันใดน้ำนมของนางก็ไหลมาให้พระโอรสได้ดื่มกิน นางศุภลักษณ์อุ้มพระโอรสเดินป่าต่อไปจนถึงวิมานเทพธิดาซึ่งล้อมรอบด้วยน้ำกรด นางศุภลักษณ์ตั้งจิตอธิษฐาน และด้วยบุญญาธิการของพระโอรส พระอินทร์จึงเนรมิตสะพานแก้วให้นางเดินข้ามไปยังวิมานเทพธิดาได้ นางศุภลักษณ์เล่าเรื่องราวทั้งหมดให้นางเทพธิดาฟัง นางเทพธิดาช่วยเลี้ยงดูพระโอรสตั้งแต่นั้นมา

ท้าวมัททราช*ออกล่าสัตว์ พบศพนางประทุมวดีที่ถูกงูกัดนอนตายอยู่กลางป่าจึงตามหมองูมารักษาจนนางฟื้น นางประทุมวดีเล่าว่า นางพลัดหลงกับพระสวามีมาคลอดลูกอยู่กลางป่า และได้พบกับนางศุภลักษณ์ชายาอีกคนของโสวัตเดินป่ามาด้วยกันจนนางถูกงูกัดตาย แล้วนางก็คร่ำครวญถึงพระโอรสและนางศุภลักษณ์ ท้าวมัททราชปลอบและเกี้ยวนางไปเป็นชายาแต่นางประทุมวดีกลับขอเป็นพระธิดาของพระองค์แทน ท้าวมัททราชยินยอมแล้วชวนนางกลับเข้าเมือง นางเหลือบไปเห็นวานรจึงร้องถามว่าพบนางศุภลักษณ์กับพระโอรสของนางบ้างหรือไม่ วานรตอบว่านางศุภลักษณ์คิดว่านางตายจึงอุ้มพระโอรสเดินทางต่อไป นางประทุมวดีจึงสั่งความกับวานรว่าหากโสวัตหรือนางศุภลักษณ์ติดตามหานาง ก็ให้ตามไปที่เมืองมัททราช (เรื่องตอนนี้ขาดหายไป) โสวัตกับม้ากัณฐัศว์เหาะมาถึงวิมานของเทพธิดา โสวัตได้นางฟ้าบริวารของนางเทพธิดาเป็นชายา

ณัฐกาญจน์ นาคนวล 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)