หงส์ทองเป็นตัวละครในเรื่องปลาสชาดก ปัญจกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นหงส์ทอง อาศัยอยู่ที่เขาจิตตกูฏ มีความคุ้นเคยกับปลาสเทวดาผู้เกิดอยู่ที่ต้นปลาส (ทองกวาว) ซึ่งพระโพธิสัตว์ใช้เป็นที่เกาะพักระหว่างบินไปกินข้าวสาลีในป่าหิมพานต์ วันหนึ่ง พระโพธิสัตว์เห็นหน่อไทรที่เกิดจากนางนกตัวหนึ่งถ่ายมูลไว้ระหว่างค่าคบ พญาหงส์โพธิสัตว์จึงกล่าวเตือนปลาสเทวดาให้ถอนต้นไทรซึ่งสูงได้ 4 นิ้วบนต้นปลาสนั้นเสีย แต่ปลาสเทวดาไม่เชื่อฟังคำของพระโพธิสัตว์ พญาหงส์โพธิสัตว์จึงไม่มาที่ต้นปลาสนั้นอีกเลย ต่อมาต้นไทรโตขึ้นมีรุกขเทวดาองค์หนึ่งเกิดขึ้นที่ต้นไทรนั้น ในที่สุดต้นไทรก็ปกคลุมต้นปลาส และหักต้นปลาสนั้นจนเหลือแต่ตอ วิมานเทวดาก็ตกลงพร้อมกับกิ่งปลาส ปลาสเทวดาจึงระลึกได้ถึงคำที่พญาหงส์โพธิสัตว์ได้กล่าวตักเตือนไว้