อนิตถิคันธะเป็นตัวละครในเรื่องจุลปโลภชาดก  ติกนิบาต  ในนิบาตชาดก 

ครั้งพระเจ้าพรหมทัต*ครองกรุงพาราณสี*  พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโอรสเกิดจากอัครมเหสี  หลังจากประสูติพระบิดามารดาให้ดื่มถันธาราจากนางนมทั้งหลายแต่พระโอรสกันแสง  พระบิดามารดาจึงให้ดื่มถันธาราจากหญิงอื่นพระโอรสก็ยังคงกันแสงไม่หยุดเพราะทรงถูกอุ้มโดยสตรี  พระบิดามารดาจึงให้บุรุษผู้เป็นคนรับใช้ที่ใกล้ชิดอุ้ม  พระกุมารก็หยุดกันแสงทันที  พระบิดาจึงประทานนามว่าอนิตถิคันธะ  ตั้งแต่นั้นมาเมื่อพระกุมารจะเสวยนมก็ต้องปิดบังมิให้เห็นตัวแม่นม  เช่น  ใช้วิธีรีดนมมาให้เสวย  ใช้วิธีสอดหัวถันออกมาทางช่องพระวิสูตรให้กุมารดูด  เป็นต้น  พระเจ้าพรหมทัตโปรดให้สร้างตำหนักไว้ภายนอกให้พระกุมารประทับ 

ครั้นพระอนิตถิคันธกุมารชันษา 16 ปี  พระเจ้าพรหมทัตทรงกังวลเรื่องพระโอรสไม่สนใจเรื่องกามคุณ  ซึ่งหมายถึงว่าจะไม่ทรงปรารถนาครองราชสมบัติ  ในครั้งนั้นหญิงฟ้อนและขับรำรุ่นสาวนางหนึ่งได้เข้าเฝ้าพระเจ้าพรหมทัตทูลอาสาจะเล้าโลมพระกุมารให้รู้จักกามรส  พระเจ้าพรหมทัตตรัสว่าถ้านางทำได้สำเร็จจะทรงตั้งให้เป็นชายาของพระโอรส  หญิงฟ้อนรำจึงไปหาบุรุษพี่เลี้ยงพระกุมารบอกว่าเวลาใกล้รุ่งจะมาขับร้องเพลงใกล้กับที่บรรทม  พระกุมารโปรดหรือไม่ขอให้พี่เลี้ยงบอกให้นางรู้

ครั้นพระอนิตถิคันธกุมารได้ฟังเสียงขับเพลงของนางก็พอพระทัย  วันต่อ ๆ มาก็ให้นางเข้ามาขับใกล้กับพระองค์มากขึ้นๆ ตามลำดับจนในที่สุดก็ได้อยู่ร่วมกับนาง พระกุมารหลงใหลและหึงหวงนางมากถึงขนาดถือพระขรรค์ขับไล่มิให้บุรุษใดเข้าใกล้นาง จนพระบิดามีรับสั่งให้พระกุมารและชายาไปอยู่ในป่า  ปลูกบรรณศาลาและแสวงหาผลไม้มาบริโภค  วันหนึ่งขณะที่พระกุมารเสด็จออกไปหาผลไม้  มีดาบสเหาะมาเห็นควันไฟที่ชายาต้มเผือกมันก็เหาะลงบรรณศาลา  นางเล้าโลมพระดาบสด้วยมารยาสตรีจนพระดาบสเสื่อมจากฌานเพราะได้ร่วมสมกับนาง  ถึงเวลาเย็นพระดาบสเห็นพระอนิตถิคันธกุมารกลับมาแต่ไกลก็รีบหนี  ฝ่ายพระกุมารเห็นพระดาบสก็คิดว่าเป็นศัตรูจึงชักพระขรรค์ออกติดตาม  พระดาบสซึ่งเสื่อมฌานเหาะขึ้นไม่ได้ก็ตกลงในมหาสมุทร  พระอนิตถิคันธกุมารเห็นดังนั้นก็คิดจะช่วยจึงตรัสว่า  สตรีเป็นภัยอันตรายแก่บุรุษที่มีความสัมพันธ์ด้วย  เป็นผู้ทำให้บุรุษจมอยู่ในห้วงมหรรณพภพสงสาร  เมื่อรู้ดังนี้แล้วบุรุษพึงหลีกให้ไกล  เมื่อพระดาบสได้ฟังก็บำเพ็ญฌานให้เกิดขึ้นใหม่แล้วเหาะกลับไปยังที่อยู่ของตนได้  พระกุมารทรงคิดว่าตนควรจะบำเพ็ญฌานบ้าง เพื่อเหาะไปในอากาศได้เหมือนพระดาบส จึงพาชายาไปส่งในเมือง  จากนั้นก็เสด็จกลับเข้าป่า  ปลูกอาศรมศาลาแล้ว