อโยฆรกุมารเป็นตัวละครในเรื่องอโยฆรชาดก  วีสตินิบาต  ในนิบาตชาดก

ในอดีตชาติหญิงผู้หนึ่งไม่สามารถมีบุตรได้ จึงริษยาหญิงผู้ร่วมสามีและจองเวรไว้ว่าในชาติต่อไปจะจับบุตรของหญิงผู้ร่วมสามีกิน  ต่อมาหญิงคนแรกได้มาเกิดเป็นยักขินี  ส่วนหญิงอีกคนมาเกิดเป็นมเหสีของพระเจ้าพรหมทัต*  เมื่อพระมเหสีประสูติโอรสองค์แรก ยักขินีก็แปลงกายเข้ามาจับทารกกินเหมือนกินเหง้าบัว  ครั้นพระมเหสีประสูติโอรสองค์ที่ 2 ยักขินีก็เข้ามาจับกินเช่นเคย  จนกระทั่งเมื่อพระมเหสีทรงครรภ์โอรสองค์ที่ 3  พระเจ้าพรหมทัตกลัวว่ายักขินีจะมาจับโอรสกินอีก จึงให้สร้างตำหนักเหล็กให้เป็นที่ประสูติของโอรส  พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโอรสองค์ที่ 3 ของพระเจ้าพรหมทัต มีพระนามว่าอโยฆรกุมารเพราะประสูติในอโยฆระ (เรือนเหล็ก)  พระกุมารประทับอยู่ในตำหนักเหล็กจนมีพระชันษา 16 ปี ระหว่างนั้นนางยักขินีต้องไปเข้าเวรเทียวไปเทียวมาตักน้ำถวายท้าวเวสสวรรณ  ได้รับความลำบากมากจนในที่สุดก็ขาดใจตาย

เมื่อพระกุมารทรงเจริญวัย พระเจ้าพรหมทัตก็เตรียมจะมอบราชสมบัติให้ แต่พระกุมารไม่ทรงยินดีในราชสมบัติ  พระองค์ทูลพระบิดาว่า ระหว่างเวลา 10 เดือนที่อยู่ในพระครรภ์มารดา พระองค์ทรงรู้สึกเหมือนอยู่ในโลหกุมภีนรก  ต่อมาเมื่ออยู่ในเรือนเหล็ก 16 ปี ไม่ได้เห็นโลกภายนอก ก็รู้สึกเหมือนอยู่ในอุสุทนรก  แม้จะพ้นภัยจากยักขินีมาได้ ก็ใช่ว่าจะไม่แก่ชราและไม่ตาย  พระองค์ไม่ปรารถนาจะครองราชย์แต่จะขอออกบรรพชา  ต่อจากนั้นอโยฆรกุมารก็แสดงธรรมถวาย  พระเจ้าพรหมทัตเลื่อมใสจึงสละราชสมบัติออกบรรพชาตามพระโอรส     พระมเหสี  อำมาตย์ และประชาชนทั้งหลายต่างก็พากันออกบรรพชาตามพระองค์ด้วย  พระอินทร์รู้ว่าอโยฆรกุมารพาผู้คนออกบวชจึงให้พระวิสสกรรมลงมาสร้างอาศรมและจัดบริขารเตรียมไว้ให้