TLD-003-5236

อัศวราชสี่ตระกูล (ชื่อปกิณกะ)

เฉลิมไตรภพ  

อัศวราชสี่ตระกูลเป็นม้าสี่ตระกูลในเรื่องเฉลิมไตรภพ มีตำนานการสร้างว่า พระอิศวร* พระอุมา* พระพรหมธาดา* และพระนารายณ์*เสกขึ้นจากมวยผมของนางอากาศจารี*ซึ่งเป็นนางฟ้าผู้มีหน้าที่เข้าเวรถวายของทิพย์แด่พระอิศวร แต่นางนอนหลับเพลินจนมิได้มาปฏิบัติหน้าที่ พระอิศวรจึงใช้พระขรรค์ตัดมวยผมของนางเป็นการลงโทษ ทั้งสาปให้นางล่องลอยอยู่ในอากาศ ทำหน้าที่พ่นลูกไฟคือกาลุบาทว์ ได้แก่อุกกาบาตหรือดาวตกตราบจนสิ้นดินฟ้าจึงจะพ้นคำสาปได้กลับไปสู่สวรรค์ ส่วนมวยผมของนางอากาศจารี มหาเทพทั้งสี่ทรงเสกขึ้นเป็นม้าสี่ตระกูล ได้แก่ วลาหก สินธพ อาชาไนย และอัสดร ตระกูลละสองม้าเป็นเพศเมียและเพศผู้คู่กัน รวมสี่คู่หรือแปดม้า

พระอิศวรสร้างม้าวลาหก พระอุมาสร้างม้าสินธพ ม้าทั้งสองตระกูลนี้มีพละกำลังมาก อาศัยอยู่ร่วมกันบริเวณที่เป็นน้ำ ฝั่งเกาะลำธาร ทั้งสาปไว้ว่าถ้าน้ำหมดไปจึงจะพ้นคำสาป

พระนารายณ์ชุบม้าอาชาไนยเป็นลำดับที่สาม ให้เป็นพาหนะของมนุษย์และเทวดา จนกว่าจะสิ้นดินน้ำลมไฟจึงพ้นคำสาป เส้นผมส่วนที่สี่นั้น พระพรหมธาดาเสกเป็นม้าอัสดร มีถิ่นอาศัยอยู่บนภูเขา เป็นพาหนะของผู้เรืองฤทธิ์ และจะพ้นคำสาปเมื่อสูญสิ้นภูเขาและป่าไม้ ครั้นมหาเทพทั้งสี่ทรงสร้างม้าสี่ตระกูลแล้ว พระอิศวรสั่งให้จิตรเทวา*นำม้าทั้งแปดไปมอบแก่ฤๅษีสี่ตน ณ ป่าฉัททันต์*ให้เป็นผู้ฝึกฝนเลี้ยงดู

สุปาณี พัดทอง 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)