อากาศจารีเป็นตัวละครในเรื่องเฉลิมไตรภพ เป็นนางฟ้าผู้มีหน้าที่เฝ้าถวายของทิพย์แด่พระอิศวร* นางถูกพระอิศวรลงโทษเพราะละเลยไม่เข้าเวรตามหน้าที่ พระอิศวรทรงใช้พระขรรค์ตัดมวยผมของนาง ทั้งทรงสาปให้นางล่องลอยอยู่ในอากาศ ทำหน้าที่พ่นลูกไฟคือกาลุบาทว์ (อุกกาบาต หรือดาวตก) แปดครั้งพ่นทั้งคืนวัน แปดทิศทั่วกัน แสดงซึ่งเหตุอันตราย ตกไหนได้ความฉิบหาย มนุษย์สัตว์ตาย เรือนโรงแลต้นพฤกษา
นางต้องทำหน้าที่นี้ตราบสิ้นดินฟ้าจึงจะพ้นคำสาปได้กลับไปสู่สวรรค์
ส่วนมวยผมของนางอากาศจารีนั้นถูกแบ่งเป็น 4 ส่วนเพื่อเสกให้เป็นม้าเพศผู้และเพศเมีย 4 ตระกูล มวยผมส่วนที่ 1 พระอิศวรเสกเป็นม้าวลาหก 1 คู่ ส่วนที่ 2 พระอุมา* เสกเป็นม้าสินธพ 1 คู่ ส่วนที่ 3 พระนารายณ์* เสกเป็นม้าอาชาไนย 1 คู่ และส่วนที่ 4 พระพรหมธาดา* เสกเป็นม้าอัสดร 1 คู่ โดยม้าที่เสกทั้ง 4 คู่ให้ไปอยู่ที่สระฉัททันต์*
นามานุกรม