อาชีวกะเป็นตัวละครในเรื่องนักขัตตชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก
ครั้งนั้นพระเจ้าพรหมทัตครองราชย์อยู่ในกรุงพาราณสี ชาวพระนครได้ขอบุตรสาวชาวชนบทและกำหนดวันจัดงานไว้ ต่อมาไปถามอาชีวกะผู้ดูฤกษ์ยามประจำตระกูลว่าวันที่จัดงานนั้นเป็นวันฤกษ์ดีหรือไม่ อาชีวกะโกรธที่ชาวพระนครกำหนดวันจัดงานไปแล้วแต่มาถามตนภายหลัง เลยแกล้งบอกว่าวันนี้เป็นวันฤกษ์ไม่ดี ถ้าจัดงานจะเสียหาย ครั้นถึงวันงานชาวพระนครก็ไม่เดินทางไป ชาวชนบทไม่พอใจที่ชาวพระนครนัดไว้แล้วไม่มาจึงยกบุตรสาวให้ตระกูลอื่นไป
วันรุ่งขึ้นชาวพระนครจะไปรับนาง ชาวชนบทแจ้งว่ายกให้ตระกูลอื่นไปแล้ว ทั้งสองฝ่ายจึงโต้เถียงกัน ขณะนั้นมีบุรุษบัณฑิตชาวพระนครซึ่งเป็นพระโพธิสัตว์ได้ยินคำแก้ตัวของชาวพระนครว่าที่ไม่ได้มาเพราะอาชีวกะบอกว่าเป็นวันไม่ดี บัณฑิตบุรุษจึงกล่าวว่าฤกษ์ดีนั้นจะมีประโยชน์อะไร ประโยชน์ที่แท้จริงน่าจะเป็นนางผู้เป็นบุตรสาวนั้น
นามานุกรม