อาชีวกะเป็นตัวละครในเรื่องโลมหัสชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์
เมื่อ 91 กัลป์ที่แล้ว พระโพธิสัตว์ออกบวชเป็นปริพพาชก ในพวกอาชีวกะเพื่อจะลองบำเพ็ญมิจฉาตปะ (ความเพียรปฏิบัติผิด) เป็นบรรพชิตนอกพุทธศาสนา อาชีวกบรรพชิตเปลือยกาย ปล่อยให้ร่างกายเปื้อนด้วยธุลีและเหงื่อไคล บริโภคแต่โคมัย (มูลโค) และใบไม้ อาศัยอยู่ในป่าไม่พบปะผู้ใด ทนทุกขเวทนาทั้งกลางวันกลางคืนทุกฤดูกาล จนในที่สุดอาชีวกบรรพชิตก็รู้ว่าการประพฤติเช่นนั้นไม่ใช่พรหมจรรย์ เช้าตรู่วันหนึ่ง อาชีวกะได้เห็นนิมิตนรกจึงรู้ชัดว่าความเพียรที่ตนปฏิบัติมานั้นไม่เป็นประโยชน์ จึงเลิกปฏิบัติหันมาปฏิบัติสัมมาทิฏฐิ เมื่อสิ้นชีวิตก็ไปเกิดในพรหมโลกด้วยอำนาจของสัมมาทิฏฐิวัตรจริยา
นามานุกรม