TLD-003-5262

อาบูหะซัน 1 (ชื่อตัวละคร)

นิทราชาคริต, ลิลิต   เสภาเรื่อง อาบูหะซัน  

อาบูหะซันเป็นตัวละครในเรื่องลิลิตนิทราชาคริตและเสภาเรื่องอาบูหะซัน  เป็นบุตรพ่อค้าแห่งเมืองแบกแดด*  มารดาชื่อนางจอบแก้ว*

เมื่อบิดาใกล้ตายได้มอบทรัพย์สมบัติทั้งหมดให้แก่อาบูหะซัน  ในระยะแรกอาบูหะซันจัดการทรัพย์สินได้อย่างดี  แต่ก็มาหลงผิดจับจ่ายทรัพย์อย่างฟุ่มเฟือยโดยมิได้เป็นธุระกับการค้าขาย  หนึ่งปีต่อมาอาบูหะซันก็หมดตัว  เพื่อนที่เคยห้อมล้อมกลับหนีหายไปหมด  อาบูหะซันได้คิดจึงเริ่มประหยัด  ไม่นานก็กลับมามีทรัพย์สินดังเดิม  อาบูหะซันตั้งใจว่าจะคบเฉพาะคนที่มาจากต่างเมืองเท่านั้น  วันหนึ่งได้พบพระเจ้าฮารูนอาลราษจิต* ซึ่งปลอมพระองค์มาเป็นพ่อค้าจากเมืองมุศสุ่ล*  อาบูหะซันพาพระเจ้าฮารูนไปเลี้ยงอาหารที่บ้าน

พระเจ้าฮารูนโปรดอัธยาศัยของอาบูหะซันมาก  จึงตรัสถามว่าอาบูหะซันปรารถนาสิ่งใดบ้าง  อาบูหะซันตอบว่าทรัพย์สินมีพอแล้วแต่อยากจะมีโอกาสลงโทษอีแมน*ซึ่งเป็นหัวหน้า ศาสนสถานแต่เป็นคนอธรรมและมีลูกศิษย์ที่ชั่วร้ายทำให้ชาวบ้านเดือดร้อน  หากตนได้เป็นพระราชาสักวันเดียวก็จะจับตัวอีแมนพร้อมลูกศิษย์มาลงโทษ  พระเจ้าฮารูนทรงนึกสนุกจึงวางยาอาบูหะซันแล้วนำตัวเข้าไปในวังโดยให้สมมุติเป็นพระราชา

อาบูหะซันรู้สึกตัวขึ้นมาในวังและถูกหลอกว่าตนเองคือพระราชา  ได้ออกว่าราชการและสั่งให้จับตัวอีแมนกับลูกศิษย์มาลงโทษ  แล้วให้อำมาตย์นำทองพันลิ่มไปให้นางจอบแก้วด้วย  อาบูหะซันมีความสุขอยู่ในวังได้ 24 ชั่วโมงก็ถูกวางยาแล้วนำตัวกลับไปบ้านดังเดิม  วันรุ่งขึ้นอาบูหะซันตื่นขึ้นมายังเข้าใจว่าตนเป็นพระราชา  เมื่อมารดาเตือนสติก็โกรธตรงเข้าทำร้ายมารดา  จนชาวบ้านช่วยกันจับตัวไปลงโทษ  หลังจากถูกจองจำอยู่ 21 วัน  อาบูหะซันก็สำนึกผิดและขอโทษมารดา

ต่อมาพระเจ้าฮารูนปลอมพระองค์เป็นพ่อค้ามาหาอาบูหะซันและลอบวางยาพาตัวอาบูหะซันเข้าไปในวังอีก  (บทบาทของอาบูหะซันในเสภาจบเพียงนี้)  อาบูหะซันหลงกลเช่นเดิมโดยเข้าใจว่าตนเองเป็นพระราชา  หลังจากอาบูหะซันได้สนุกสนานเต็มที่กับนางกำนัลแล้ว  พระเจ้าฮารูนก็แสดงพระองค์และเล่าแผนการทั้งหมดให้ฟัง  เมื่อพระเจ้าฮารูนโปรดให้อาบูหะซันเข้ารับราชการในวัง  อาบูหะซันทูลขอไว้ว่า

ขอตูเข้าออกเฝ้า               ยามใด

จงอย่ามีใครใคร                           เกียจห้าม

ขอชมชื่นหฤไทย                         พระเกียรติ์  คุณนา

ทุกเมื่ออย่าต้องคร้าม                    ตราบม้วยอาบู

พระเจ้าฮารูนโปรดอาบูหะซันมาก  ได้จัดการแต่งงานอาบูหะซันกับอัวดัด*นางกำนัลของพระมเหสี   อาบูหะซันมีความสุขสบายอยู่ในวังไม่ทันนานทรัพย์สินที่มีอยู่ก็หมดลง  จึงคิดอุบายให้นางอัวดัดไปทูลพระมเหสีว่าสามีตาย  ส่วนตนไปทูลพระเจ้าฮารูนว่าภรรยาตาย  ทั้งสองต่างก็ได้ทองจำนวนมากมาเป็นค่าทำศพ  เมื่อพระเจ้าฮารูนกับพระมเหสีเสด็จมาพิสูจน์ความจริงและพบว่าทั้งสองสามีภรรยาตาย  ก็ประกาศว่าหากใครบอกได้ว่าใครตายก่อนจะได้ทองพันลิ่ม  อาบูหะซันจึงลุกขึ้นมาทูลว่าตนเองตายก่อนและได้รับทองเป็นรางวัลไป

อาบูหะซันเป็นคนฉลาด  เมื่อรู้ว่าพระเจ้าฮารูนโปรดอัธยาศัยของตนอยู่แล้ว  ก็รีบกราบทูลว่าที่คิดแผนการเช่นนั้นนอกจากความเดือดร้อนของตนแล้ว  ก็เป็นเพราะอยากจะให้พระองค์ได้สำราญพระทัย  พระเจ้าฮารูนจึงไม่ถือโทษแต่กลับโปรดชุบเลี้ยงอาบูหะซันให้มีความสุขอยู่ในวังตลอดไป

กุสุมา รักษมณี 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)