TLD-003-5277

อาสังกา (ชื่อตัวละคร)

อาสังกชาดก   นิบาตชาดก  

อาสังกาเป็นตัวละครในเรื่องอาสังกชาดก  ฉักกนิบาต  ในนิบาตชาดก

ในสมัยของพระเจ้าพรหมทัต*แห่งเมืองพาราณสี*  พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพราหมณ์ในตระกูลกาสิกคาม  เมื่อเจริญวัยได้ไปเรียนศิลปศาสตร์ที่สำนักอาจารย์ทิศาปาโมกข์ในเมืองตักสิลา  ต่อมาได้บรรพชาเป็นฤๅษีอยู่ในป่าหิมพานต์จนสำเร็จอภิญญาสมาบัติถึงโลกิยฌาน  ครั้งนั้นผู้มีบุญจุติจากดาวดึงส์ลงมาเกิดเป็นกุมารีอยู่ในดอกบัวในสระหน้าบรรณศาลาของพระฤๅษีโพธิสัตว์   วันหนึ่งพระฤๅษีไปที่สระเพื่อจะสรงน้ำ พบกุมารีจึงนำไปเลี้ยงเป็นธิดา  เมื่อนางมีอายุได้ 16 ปีก็มีรูปโฉมงดงามยิ่ง  ขณะนั้นพระอินทร์เสด็จลงมาปรนนิบัติพระฤๅษี  เห็นนางจึงถามพระฤๅษีถึงกำเนิดและสิ่งที่เหมาะแก่นาง  พระฤๅษีตอบว่านางควรแก่ทิพยสมบัติทั้งปวง  พระอินทร์จึงเนรมิตปราสาทและเครื่องอุปโภคบริโภคให้  ปราสาทนั้นเมื่อนางขึ้นหรือลงแล้วก็ลอยอยู่ในอากาศได้  

เวลานั้นพรานป่าคนหนึ่งเห็นธิดาเลี้ยงของพระฤๅษีจึงไปทูลพระเจ้าพรหมทัต   พระเจ้าพรหมทัตหลงรักนางจึงเสด็จเข้าป่าพร้อมด้วยไพร่พลโดยให้พรานป่านำทาง  เมื่อไปถึงบรรณศาลาก็เสด็จเข้าไปสู่ขอนางจากพระฤๅษี  พระฤๅษีคิดชื่อให้นางว่าอาสังกาเพราะเหตุที่ได้เคยสงสัยว่าในดอกบัวนี้มีอะไรอยู่จึงลงไปในน้ำและได้นางมา  เมื่อจะยกนางให้แก่พระเจ้าพรหมทัต  พระฤๅษีไม่ได้บอกตรงๆ แต่บอกโดยอุบายว่าเมื่อพระองค์รู้จักชื่อนางแล้วก็รับนางไปได้  พระเจ้าพรหมทัตคิดค้นชื่อนางอยู่ถึง 1 ปีก็ยังไม่สำเร็จ  ไพร่พลล้มตายในป่าเป็นอันมาก  จึงพิโรธและไม่ปรารถนานางแล้ว  ขณะที่พระเจ้าพรหมทัตเสด็จกลับเมือง  นางอาสังกาเผยหน้าต่างปราสาทปรากฏตนให้พระเจ้าพรหมทัตเห็น  พระเจ้าพรหมทัตตรัสว่าเมื่อไม่รู้ชื่อของนางก็จะเสด็จกลับ  นางอาสังกาเล่านิทานถวายว่า  เครือเถาอาสาวดีที่สวนจิตรลดาในดาวดึงส์มีน้ำทิพย์อยู่ข้างใน  บรรดาเทพบุตรได้ดื่มน้ำทิพย์นั้นย่อมมึนเมา  ต้องนอนอยู่บนอาสน์ถึง 4 เดือนจึงสร่าง  ต้นไม้นั้นกำหนด 1,000 ปีจึงจะบังเกิดผล  เทพบุตรที่เป็นนักเลงสุราอดกลั้นความต้องการน้ำทิพย์เพื่อไปคอยดูเครือเถาอาสาวดีนั้นตลอด 1,000 ปี  แต่พระเจ้าพรหมทัตเป็นทุกข์เพียงปีเดียวเท่านั้น  ธรรมดาความหวังคงต้องมีผล

พระเจ้าพรหมทัตยังคงตรัสว่าพระองค์ไม่รู้ชื่อของนางจึงจะเสด็จกลับ  นางอาสังกาทูลว่าเหตุใดพระเจ้าพรหมทัตจึงจะไม่รู้จักชื่อของนาง  แล้วก็เล่านิทานถวายว่านกยางตัวหนึ่งเที่ยวหาเหยื่อกินที่สระบัวแห่งหนึ่งแล้วก็ไปจับที่ยอดเขา  นกยางต้องการอยู่ที่ยอดเขานี้แต่คิดว่าจะหาเหยื่อและน้ำได้อย่างไร   ขณะนั้นเป็นเวลาที่พระอินทร์มีชัยในการทำสงครามกับอสูร  ดำริว่าความปรารถนาของพระองค์สำเร็จแล้วยังมีความปรารถนาของผู้ใดยังไม่สำเร็จบ้างก็เล็งทิพยจักษุดู  ทรงเห็นนกยางก็ช่วยบันดาลให้แม่น้ำใกล้ๆ ที่นกยางจับอยู่นั้นไหลบ่าไปตามซอกธาร  นกยางก็ได้อยู่บนภูเขาพร้อมได้กินทั้งเหยื่อและน้ำสมปรารถนา  นางอาสังกาทูลพระเจ้าพรหมทัตว่าเมื่อนกยางมีความมุ่งหวังก็ได้ผลสำเร็จ  แล้วเหตุใดพระเจ้าพรหมทัตตั้งพระทัยมุ่งหวังไว้จึงจะไม่ได้ตามนั้น

พระเจ้าพรหมทัตได้ทรงฟังก็คล้อยตาม  โปรดให้ประชุมมุขมนตรีคิดชื่อนางใหม่อีกครั้ง  จนเวลาล่วงไปเป็น 3 ปีนับแต่เสด็จออกจากเมือง  เมื่อบอกชื่อนางแก่พระฤๅษีไม่ได้  พระเจ้าพรหมทัตจึงลากลับเมืองอีกครั้งหนึ่ง   พระองค์บอกนางว่าที่ทรงยับยั้งอยู่ไม่ใช่เพราะยินดีในกามแต่เป็นเพราะถ้อยคำที่อ่อนหวานของนาง  บัดนี้พระองค์จะประทับอยู่ต่อก็เป็นทุกข์  ทรงสงสัยว่าชีวิตจะไม่มั่นคงจึงจะลากลับเมือง  นางอาสังกาทูลว่าพระองค์ทรงรู้ชื่อนางแล้วและให้นำชื่อที่พระองค์ตรัสไปบอกพระฤๅษี   พระเจ้าพรหมทัตพานางไปเป็นมเหสีได้และมีโอรสธิดาด้วยกันหลายองค์  ส่วนพระฤๅษีโพธิสัตว์เมื่อสิ้นชีวิตได้ไปบังเกิดในพรหมโลก

สายวรุณ น้อยนิมิตร , เสาวณิต วิงวอน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)