TLD-003-5289

อำมาตย์โพธิสัตว์ 5 (ชื่อตัวละคร)

โคธชาดก 4   นิบาตชาดก  

อำมาตย์โพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องโคธชาดก จตุกกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัต*แห่งเมืองพาราณสี* พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอำมาตย์ผู้ใหญ่ วันหนึ่งพระเจ้าพรหมทัตระแวงว่าโอรสจะเป็นกบฏจึงสั่งให้ไปอยู่ที่อื่น เมื่อพระองค์สิ้นพระชนม์แล้วให้กลับมาครองราชย์ โอรสจึงพาชายาของตนไปอยู่ป่า เลี้ยงชีพด้วยมูลผลาหาร

ต่อมาโอรสตรวจดูดาวนักษัตรรู้ว่าพระเจ้าพรหมทัตสิ้นพระชนม์ก็เสด็จกลับเมือง ระหว่างทางพบพวกพราน พรานให้เหี้ยย่างมาตัวหนึ่ง ชายาพันเหี้ยด้วยเถาวัลย์แล้วหิ้วไป เมื่อแวะพักที่ใต้ต้นโพ สวามีให้ชายาไปหาน้ำมาให้ ส่วนตนกินเหี้ยย่างจนหมดเหลือไว้เพียงปลายหาง เมื่อชายากลับมาพระองค์บอกว่าเหี้ยหนีเข้าจอมปลวกไปแล้ว ตามจับมาได้แต่ปลายหางเท่านั้น ชายาก็ไม่ว่าอะไร

ครั้นกลับถึงเมืองพาราณสีสวามีได้เป็นพระราชา ส่วนชายาได้เป็นมเหสี พระราชาไม่เอาพระทัยใส่และไม่เคยยกย่องมเหสีเลย อำมาตย์โพธิสัตว์ต้องการช่วยนาง เมื่อเข้าเฝ้าพระราชาในท้องพระโรง ได้แสร้งทูลถามพระมเหสีว่าเหตุใดจึงไม่ประทานสิ่งใดให้ตนบ้าง พระมเหสีตอบว่าแม้แต่นางเองก็มิได้รับสิ่งใดจากพระราชาเช่นกันจึงไม่มีของจะให้ แล้วเล่าเรื่องเหี้ยย่างที่พระราชาเสวยจนหมดโดยไม่แบ่งให้นางเลย

อำมาตย์โพธิสัตว์ทูลแนะนำพระมเหสีว่าเมื่อพระราชาไม่ทรงอาลัยแล้ว อยู่ด้วยกันต่อไปก็มีแต่ความทุกข์ จึงควรออกจากวังไปเสีย แล้วทูลว่าคนทั้งหลายพึงอ่อนน้อมต่อผู้ที่อ่อนน้อม พึงคบหาผู้ที่คบตน พึงตอบแทนผู้ที่ช่วยทำกิจ อย่าทำประโยชน์แก่ผู้ที่ปรารถนาความพินาศ อย่าคบหาผู้ที่ไม่คบตน อย่าสมาคมกับผู้ที่หน่ายแหนง และควรหย่ากับผู้ที่จะหย่า เหมือนนกเมื่อรู้ว่าต้นไม้ไร้ผลก็ย่อมไปสู่ต้นที่มีผล ดังนั้นเมื่อพระราชาสิ้นอาลัยแล้วก็ควรไปรักผู้อื่น เพราะโลกนี้กว้างใหญ่ย่อมหาคู่ครองใหม่ได้ไม่ยาก พระราชาได้ฟังก็ได้คิดจึงประทานอำนาจสิทธิ์ขาดทั้งหมดให้มเหสี และประทานอิสริยยศอันยิ่งใหญ่ให้อำมาตย์โพธิสัตว์

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)