TLD-003-5352

อิเหนา 1 (ชื่อตัวละคร)

ดาหลัง  

อิเหนา หรือระเด่นมนตรี*เป็นตัวละครในบทละครเรื่องดาหลัง เป็นโอรสท้าวกุเรปัน*กับประไหมสุรี  มีอนุชาชื่อจะหรังกะหนังโหละ* มีโอรสที่เกิดจากนางจินตะหราวาตี* ชื่อระเด่นกุสุมาหรา*   โอรสที่เกิดจากนางหยังหยังส่าหรี* ชื่อระเด่นกุดาสมาหรัน*  อิเหนามีชายาหลายคน เช่น นางเกนบุษบาส่าหรี*  นางบุษบาก้าโละ*  นางจินตะหราวาตี  นางหยังหยังส่าหรี*  ฯลฯ

เมื่ออิเหนาเกิด ปะตาระกาหลา*ซึ่งเป็นเทพอัยกาลงมาประทานกริชจารึกชื่อให้ พระบิดาสู่ขอนางบุษบาก้าโละธิดาท้าวดาหา*ให้เป็นคู่หมั้นของอิเหนาตามประเพณีของวงศ์เทวา และประทานนางดุหรีดรสา*ให้เป็นชายา  ต่อมาอิเหนาไปประพาสป่าได้พบนางเกนบุษบาส่าหรีหญิงชาวไร่ก็หลงรักและขอนางจากมารดา สร้างพลับพลาอยู่กับนางในป่า  รุ่งเช้าก็ไปเฝ้าพระบิดาตามหน้าที่  ท้าวกุเรปันเห็นว่าอิเหนามีอายุสมควรที่จะเสกสมรสจึงส่งสารไปถึงท้าวดาหา และสั่งให้อิเหนาเตรียมการวิวาห์  แต่อิเหนาบิดพลิ้วแสร้งทำลืมถึง 3 ครั้ง เมื่อท้าวกุเรปันทราบว่าสาเหตุที่อิเหนาขัดพระบัญชา เพราะไปหลงหญิงชาวไร่ก็กริ้ว สั่งให้ตำมะหงงเสนาผู้ใหญ่ไปประหารนาง โดยทำอุบายสั่งให้อิเหนาไปล่าเนื้อมาถวาย

อิเหนารู้ว่านางเกนบุษบาส่าหรีถูกฆ่าก็เศร้าโศกเสียใจถึงกับสลบไปหลายครั้ง  เมื่อฟื้นขึ้นก็โกรธที่พระบิดาฆ่านาง จึงไม่คิดกลับกรุงกุเรปัน  พาพี่เลี้ยงและไพร่พลล่องแพไปขึ้นที่เกาะใหญ่แห่งหนึ่ง  อิเหนาและไพร่พลปลอมตนเป็นปันจุเหร็จ (โจรป่า)  ทุกคนเปลี่ยนชื่อหมด  อิเหนาใช้ชื่อว่ามิสากุหนุงปันหยี*  แต่เรียกสั้นๆ ว่าปันหยี*  ที่เกาะนี้ ปันหยีได้พบนางบุษบาส่าหรี*ธิดาระตูปันจะรากัน*ซึ่งตามบิดามาใช้บน  เมื่อได้เห็นนาง ปันหยีก็คลายโศกถึงนางเกนบุษบาส่าหรีทันที เพราะนางทั้งสองหน้าตาเหมือนกัน  ปันหยีอุ้มนางมาที่อยู่ของตน  ระตูปันจะรากันยอมยกธิดาให้โดยดีแม้ว่านางจะมีคู่หมั้นแล้ว เพราะพระฤๅษีห้ามสู้รบกับวงศ์เทวา  ปันหยีไม่คิดเปิดเผยฐานะที่แท้จริง  ปันหยียกทัพมาถึงเมืองของท้าวสัจอุหนู*บิดาของสุหรากันตา*ซึ่งเป็นคู่หมั้นของนางบุษบาส่าหรี  ปันหยีส่งสารให้ท้าวสัจอุหนูออกมาอ่อนน้อม  ท้าวสัจอุหนูและโอรสไม่ยอม เกิดต่อสู้กัน ปันหยีจึงประหารทั้งสองพ่อลูกแล้วเดินทัพต่อไป  เมื่อถึงเมืองปักมาหงัน* ระตูปักมาหงันยกธิดาคือระเด่นกัติกาส่าหรี*ให้  ตลอดการเดินทางได้เมืองต่างๆ พร้อมเครื่องบรรณาการ  เมื่อถึงเมืองปันจะรากัน*  ระตูปันจะรากันจัดการอภิเษกปันหยีกับนางบุษบาส่าหรีและนางกัติกาส่าหรี

ขณะที่อยู่เมืองปันจะรากัน  ข่าวความเก่งกล้าของปันหยีเลื่องลือไปทั่ว  ระตูมะงาดา*จึงทำอุบายลวงให้ปันหยีไปถอนหลักศิลา*ที่เมืองบาณุหลัน*  ปันหยีคิดว่าตนเป็นคนเก่งไม่เกรงกลัวสิ่งใดจึงเดินทางไปตามคำเชิญของระตูมะงาดา  ระตูมะงาดาจัดเรือให้ปันหยีเดินทางไปถอนหลักศิลา เป็นเรือที่ใส่สลักไว้ใต้ท้องเรือ เมื่อถอนหลักศิลาสำเร็จขณะเดินทางกลับ ระตูมะงาดาส่งคนมาถอดสลักจากเรือกลางดึกทำให้น้ำเข้าจนเรือจม ปันหยีและไพร่พลต้องลอยคออยู่ในน้ำถึง 3 วัน 3 คืน ปันหยีพลัดกับไพร่พล เหลือเพียงประสันตา*พี่เลี้ยงหรือมิสามะงาหรัด* ปะตาระกาหลาช่วยบันดาลให้น้ำตื้นพอหยั่งถึง

เมื่อปันหยีและมิสามะงาหรัดขึ้นฝั่งได้ ปันหยีรู้สึกแค้นใจและอับอายมากที่เสียรู้ระตูมะงาดา คิดจะกลั้นใจตายให้พ้นอาย พี่เลี้ยงจึงปลอบให้คิดสู้โดยหาโอกาสมาแก้แค้น ทั้งสองเดินทางมาจนถึงเมืองณุสาตัน* เมืองนี้เป็นเมืองที่มีแต่ผู้หญิงล้วน นางพญาณุสาตัน*รับปันหยีไว้เป็นสามี ส่วนมิสามะงาหรัด*นั้นถูกพวกเสนาอำมาตย์หญิงทั้งหลายแย่งกันพาไปบ้านของตน  จนมิสามะงาหรัดไม่อาจทนอยู่ต่อไปได้จึงขอให้ปันหยีหนีไปด้วยกัน  ปันหยีออกอุบายลานางพญาไปล่าสัตว์แล้วหนีไปกับมิสามะงาหรัด

ปันหยีและมิสามะงาหรัดเดินทางไปจนถึงเมืองดาหา*  ทั้งสองได้ไปอาศัยอยู่กับหญิงม่ายชื่อนางบิบี๋หรังดี*ซึ่งรับทั้งสองไว้เป็นบุตรบุญธรรม  ปันหยีมอบแหวนให้นางบิบี๋หรังดีนำไปขายและให้หาซื้อหนังสัตว์มาให้  นางไม่รับแหวนแต่จัดหาหนังสัตว์มาให้ตามต้องการ  ปันหยีแกะสลักให้เป็นตัวหนังที่งดงามแล้วจัดแสดงขึ้น  ปันหยีเปลี่ยนสถานะของตนเป็นดาหลัง (นักพากย์หนัง) แต่งเรื่องแต่งบทเองทั้งหมด  ชาวเมืองดาหาพากันติดใจภาพหนังและฝีปากการพากย์ของดาหลังและเมื่อได้เห็นตัวดาหลัง ทุกคนก็หลงใหลในความสง่างาม เลื่องลือกันไปจนปาเตะเสนาผู้ใหญ่ให้ไปแสดงที่บ้าน  ปาเตะเห็นท่วงท่าของดาหลังแล้วสงสัยว่าจะเป็นเชื้อวงศ์กษัตริย์ปลอมตัวมา  การแสดงหนังเป็นที่พอใจของผู้ชม  ปาเตะไปทูลท้าวดาหาว่ามีหนังต่างเมืองมาแสดง  ท้าวดาหาจึงให้ดาหลังไปแสดงถวายในวัง

ระหว่างที่ดาหลังพากย์หนังอยู่นั้นก็นึกถึงนางบุษบาก้าโละคู่หมั้นว่าจะมีหน้าตาเป็นอย่างไรเพราะทางด้านผู้ดูหนังนั้นมืดสนิท  ปะตาระกาหลาทรงทราบจึงเนรมิตองค์เป็นลิปาง (ตะขาบ) เลื้อยเข้าหานางบุษบาก้าโละทำให้นางตกใจร้องขึ้น  พี่เลี้ยงจึงจุดไฟส่องหา  แสงไฟนั้นทำให้ดาหลังเห็นโฉมนางได้อย่างชัดเจน  ดาหลังหลงรักนางในทันทีถึงกับฟั่นเฟือนเปลี่ยนบทชมป่าเป็นชมนาง  พี่เลี้ยงต้องสะกิดจึงกลับไปพากย์บทเดิม

ดาหลังลอบเข้าไปหานางบุษบาก้าโละถึงห้องบรรทม  นางไม่กล้าบอกใครเพราะเกรงจะถูกครหาว่ามีผู้ชายมาหาถึงในห้อง  ดาหลังไม่เปิดเผยตนแต่แสร้งพูดกระทบกระเทียบถึงระเด่นมนตรีคู่หมั้นของนาง   ต่อมาระตูปะตาหน*ขอตุนาหงันกับนางบุษบาก้าโละ  ท้าวดาหายกให้เพราะกริ้วอิเหนาจึงกำหนดวันวิวาห์โดยเร็ว  บุษบาก้าโละสงสัยว่าดาหลังคืออิเหนาแต่ก็ไม่แน่ใจ  และเมื่อดาหลังส่งกริชให้ดู  นางก็ไม่ยอมดู  แต่นางบอกดาหลังว่านางจะต้องแต่งงานกับระตูปะตาหนในอีก 5 วัน  ดาหลังก็ยังแกล้งพูดว่าตนเป็นคนต่ำต้อยให้นางแต่งงานไปเถิด  แล้วบอกว่าขอลาไป 5 วัน  ดาหลังเข้าป่าไปขอเรียนเวทกับพระฤๅษีแล้วกลับมากรุงดาหาลอบเข้าไปในกองทัพของระตูปะตาหน ใช้กริชแทงระตูปะตาหนตายขณะบรรทมหลับ

อนุชาทั้งสองของระตูปะตาหนโกรธมากและแน่ใจว่าผู้ที่มาลอบฆ่าระตูปะตาหนอาจจะเป็นผู้ที่ลอบสมัครรักใคร่อยู่กับนางบุษบาก้าโละ  จึงทูลท้าวดาหาขอให้นางเข้าพิธีแบหลา (ซึ่งเป็นพิธีให้ภรรยาโจนเข้ากองไฟตายตามสามี) ในพิธีเผาศพระตูปะตาหน  ท้าวดาหาไม่ทันคิดก็อนุญาต  พี่เลี้ยงทั้งสี่ของนางบุษบาก้าโละขอตายไปพร้อมกับนางด้วย   นางบุษบาก้าโละขอให้ปะตาระกาหลาช่วย  ปะตาระกาหลาเนรมิตบัวกลดห่อหุ้มนางทั้งห้าลอยขึ้นจากกองไฟแล้วใส่รถแก้วเหาะไปโดยไม่มีใครเห็น  ทุกคนรวมทั้งดาหลังเห็นแต่ภาพที่บุษบาก้าโละและพี่เลี้ยงทั้งสี่โจนเข้ากองไฟ  จึงเข้าใจว่านางทั้งห้าเสียชีวิต  ดาหลังเสียใจจนสลบไป  เมื่อฟื้นขึ้นก็ฟั่นเฟือนจนมิสามะงาหรัดต้องพาไปหลบในป่า

ดาหลังหรือปันหยีเสียสติคลุ้มคลั่งเห็นต้นไม้เป็นนางบุษบาก้าโละ มิสามะงาหรัดต้องคอยดูแลตลอดเวลา ทั้งสองคนอดอยากจนซูบผอม ฝ่ายจินตระวันหนา*โอรสท้าวสิงหัดส่าหรี*ญาติผู้น้องของอิเหนาหรือดาหลังยกทัพออกตามหาอิเหนามาเป็นเวลานานก็ยังไม่พบ จึงขอให้ปะตาระกาหลาช่วย ปะตาระกาหลามาเข้าฝันบอกให้ตามไปช่วยในป่านอกกรุงดาหา จินตระวันหนาไปช่วยดาหลังหรืออิเหนาได้สำเร็จ เดินทัพต่อไปพบกับทัพของอนุชาอิเหนาคือจะหรังกะหนังโหละซึ่งปลอมเป็นโจรป่าใช้ชื่อว่ากุดาวิราหยา* อนุชาทั้งสองจึงพาปันหยีไปหาพระฤๅษีให้รดน้ำมนตร์ให้และบวชกันทั้ง 3 คน ปะตาระกาหลารู้ว่านัดดาจะบวชก็ลงมาเนรมิตอาศรมให้คนละหลัง บวชแล้วอิเหนาใช้ชื่อว่าหลังหลังหนึ่งหรัด*และมีอาการดีขึ้น

ส่วนบุษบาก้าโละนั้นเมื่อปะตาระกาหลาช่วยนางพ้นจากกองไฟแล้วก็บันดาลให้นางและพี่เลี้ยงกลายเป็นผู้ชาย และสาปว่าต่อเมื่อใดนางจำอิเหนาได้ก็จะกลับเป็นหญิงตามเดิม พร้อมทั้งให้พรนางให้อยู่ยงคงกระพัน นางและพี่เลี้ยงช่วยกันต่อสู้กับอนุชาระตูปะตาหน ประหารเสียทั้ง 2 คนแล้วได้ครองเมืองปะตาหน*  บุษบาก้าโละมีชื่อในร่างบุรุษว่ามิสาประหมังกุหนิง* นางนึกถึงแต่ดาหลังว่าเป็นผู้ใด  ปะตาระกาหลาจึงมาเข้าฝันบอกว่าดาหลังคืออิเหนา ขณะนี้ฟั่นเฟือนอยู่ในป่าให้รีบไปช่วย มิสาประหมังกุหนิงจึงยกทัพไป

ระหว่างที่ปันหยีหรือหลังหลังหนึ่งหรัดบวชอยู่จนหายจากอาการสติฟั่นเฟือนแล้วนั้น ธิดาระตูปัตหรำ*ชื่อนางจินตะหราวาตีเกิดฝันว่าได้พบและ “ร่วมสมัครสโมสร” กับฤๅษีหลังหลังหนึ่งหรัด เมื่อตื่นขึ้นนางก็คร่ำครวญและรบเร้าให้บิดาพาหลังหลังหนึ่งหรัดมาให้นาง ระตูปัตหรำต้องทำพิธีบวงสรวงขอให้เทพารักษ์ช่วย เทพารักษ์ส่งเหยี่ยวลงอักขระที่ลิ้นมาล่อฤๅษีหลังหลังหนึ่งหรัดให้ตามไปจนถึงปราสาทของนางจินตะหราวาตี อนุชาทั้งสองไม่ทราบว่าปันหยีหายไปไหนจึงลาบวชแล้วยกทัพเที่ยวตามหา ฝ่ายหลังหลังหนึ่งหรัดก็ลาบวชอยู่ร่วมกับนางจินตะหราวาตี ใช้ชื่อปันหยีดังเดิม ปันหยีอยู่กับนางจินตะหราวาตีจนนางมีครรภ์ได้ 5 เดือน ปันหยีระลึกถึงบุษบาก้าโละและอนุชาทั้งสองจึงออกอุบายลาไปล่าเนื้อโดยอ้างว่าตนเป็นโจรป่าต้องล่าสัตว์ ปันหยีเดินทางไปพร้อมด้วยกองทัพที่มีตำมะหงงเสนาผู้ใหญ่กำกับมาด้วย ปันหยีแจ้งกับตำมะหงงว่าตนจะไปตามน้องชาย ตำมะหงงขอตามไปด้วย

ปันหยีเดินทางไปจนถึงเมืองหมันหยาปาเอ็ด*จึงคิดจะปลอมตัวเข้าไปในเมืองเพื่อสืบข่าวอนุชา ปันหยีให้ทหารหาหนังวัวมาให้จัดแกะสลักหนัง ให้ตำมะหงงดูแลไพร่พลในป่า ตนไปกับเสนากลุ่มเล็ก ๆ เข้าไปแสดงหนังในเมืองโดยกลับมาเป็นดาหลังอีกครั้ง ครั้งนี้ดาหลังใช้ชื่อว่าอะหลังรัศมี* ดาหลังได้ชื่อเสียงว่าพากย์หนังได้ไพเราะ ระตูเจ้าเมืองจึงให้มาแสดงให้ดู

เมืองหมันหยาปาเอ็ดนี้ ระตูเจ้าเมืองคนเก่าสิ้นชีพ ขุนนางผู้ใหญ่ขึ้นเป็นระตูแทน ได้มเหสีเจ้าเมืองเดิมมาเป็นมเหสีของตน มเหสีมีโอรสกับเจ้าเมืองคนเดิม 1 คน คือ ระเด่นบรบังติกาหรา* และมีโอรสกับเจ้าเมืองคนใหม่อีก 2 คน เมื่อแรกโอรสทั้งสามรักกันดี วันหนึ่งทั้งสามไปล่าสัตว์ ระเด่นบรบังติกาหลาถูกกวางขวิดที่พระเพลาเจ็บปวดสาหัสพลัดกับไพร่พล ไม่มีผู้ใดสนใจตามหา อนุชาทั้งสองกลับเมืองก็มิได้ทูลพระบิดามารดา ระเด่นบรบังติกาหรามีแต่พี่เลี้ยงกับคนรับใช้ 7 คนช่วยพากลับเมือง ไม่มีใครดูแลช่วยรักษาพยาบาลจึงคิดแค้นระตูคนใหม่มาก ส่วนระตูหมันหยาสนใจทอดพระเนตรหนังมาก ติดใจดาหลัง ประทานรางวัลจ้างให้มาเล่นทุกคืน ดูติดต่อกันมาถึง 15 วัน

ระเด่นบรบังติกาหราว่าจ้างนักโทษ 4 คน ผู้เคยเป็นข้าของพระบิดาคือระตูองค์เก่า มอบกริชให้ทั้ง 4 คนไปลอบฆ่าระตูเจ้าเมือง ฝ่ายนางเกนประลาหงู*สนมของระตูเจ้าเมืองเกิดหลงรักดาหลัง จึงเอาผ้าห่อดอกไม้ปาไปให้ถูกดาหลัง ดาหลังรู้ตัวแต่ไม่ยอมหันไปมอง พวกเถ้าแก่ในวังจึงไปฟ้องโอรสทั้งสองของระตู โอรสระตูสั่งขังนางแล้วปรึกษากันว่าไม่ควรทูลพระบิดาเพราะระตูโปรดปรานดาหลังมาก โอรสระตูคิดว่าดาหลังมีท่วงทีองอาจหลักแหลม ต่อไปอาจมีปัญหาได้จึงสั่งคนให้ไปล้อมโรงหนังจับตัวไปฆ่าในป่า คืนเดียวกันนั้นเองนักโทษทั้งสี่ก็เข้าไปลอบแทงระตูสิ้นชีพ ดาหลังพากย์หนังอยู่รู้ว่ามีคนจะเข้ามาทำร้ายจึงอธิษฐานให้ปะตาระกาหลาช่วย ปะตาระกาหลาก็บันดาลให้ฟ้ามืด

แล้วช้อนพาโรงหนังพระภูมี         ลอยเลื่อนจากที่ขึ้นเบื้องบน

พระพากย์บทเจื้อยแจ้วจับจิต          อยู่ในบุรพทิศเวหน

ประจักษ์แก่นัยนาทั้งสากล            ประชาชนอัศจรรย์ทั้งธานี

เมื่อเกิดเหตุร้ายดังกล่าวระเด่นบรบังติกาหราและโอรสทั้งสองของระตูก็ต่อสู้กันจนตายไปทั้ง 3 คน เสนาจึงประชุมกันเพื่อหาเจ้าเมืองใหม่ ยาสาเสนาผู้ใหญ่เสนอให้เชิญดาหลังขึ้นครองเมืองเพราะมีบุญญานุภาพเป็นที่ประจักษ์ ที่ประชุมเห็นชอบจึงจัดราชรถไปรับและเชิญดาหลังให้ครองเมือง ดาหลังได้ยินก็ทูลพระอัยกาปะตาระกาหลา ปะตาระกาหลาพาดาหลังและโรงหนังลอยลงมาตรงราชรถ ดาหลังรับเชิญขึ้นครองเมืองและได้อภิเษกกับนางหยังหยังส่าหรีธิดาระตูหมันหยา และตั้งให้นางเกนประลาหงูเป็นสนมเอก

ระหว่างที่ดาหลังหรือปันหยีครองเมืองหมันหยาปาเอ็ดนั้น จะหรังกะหนังโหละอนุชาและชายาทั้งสองของปันหยีคือนางบุษบาส่าหรีและนางกัติกาส่าหรีได้ติดตามมาถึงเมืองนี้จึงได้พบกับปันหยี จะหรังกะหนังโหละใช้ชื่อกุดาวิราหยาแจ้งว่านางบุษบาก้าโละยังมีชีวิตอยู่เพราะตนได้พบที่เมืองกาหลัง ทำให้ปันหยีดีใจมากคิดจะไปตามหานาง

ส่วนนางจินตะหราธิดาท้าวปัตหรำประสูติโอรสของปันหยี ให้ชื่อว่าระเด่นกุสุมาหรา  นางหยังหยังส่าหรีมีโอรสชื่อระเด่นกุดาสุมาหรัน  เมื่อระเด่นกุสุมาหราอายุได้ 9 ปี ออกติดตามไปหาบิดาคือปันหยีที่เมืองหมันหยาปาเอ็ด ปันหยีส่งกองทัพไปสืบข่าวนางบุษบาก้าโละหรือมิสาประหมังกุหนิง โดยให้รบรุกเมืองต่าง ๆ ไปเรื่อย ๆ หากพบนางให้แจ้งข่าวมา ทัพของปันหยีไปตีเมืองมงกล*แต่เห็นเหลือกำลังจึงขอให้ปันหยีไปรบเอง ปันหยีและกุดาวิราหยาพร้อมโอรสคือระเด่นกุสุมาหราไปรบกับท้าวมงกล*ไม่แพ้ไม่ชนะกัน  ตอนกลางคืนปันหยีลอบเข้าไปในค่ายท้าวมงกล สะกดให้หลับทั้งกองทัพแล้วคลายมนตร์ให้ทุกคนได้เห็นกายนิมิตเป็นช้างขนาดมหึมาเพื่อให้ตกใจกลัว ระเด่นมังกัน*โอรสท้าวมงกลจึงตอบโต้ด้วยการลอบไปเผาค่ายปันหยี กุดาวิราหยาและระเด่นกุสุมาหราออกไปบัญชาการดับไฟ ถูกท้าวมงกลใช้เชือกมนตร์*มัดไปทั้งสองคน ท้าวมงกลผิดหวังมากเพราะต้องการจะจับปันหยี  ฝ่ายปันหยีเมื่อรู้ว่าอนุชาและโอรสถูกจับไปก็เสียใจมาก เข้าป่าไปด้วยความโกรธแค้นเทวดาที่ให้เชือกมนตร์ท้าวมงกล เมื่อผ่านลำธารพบจระเข้ซึ่งเป็นเทวดาถูกสาปมารอให้เชื้อวงศ์เทวาฆ่าเพื่อจะได้กลับไปเป็นเทวดาตามเดิม จระเข้แกล้งเนรมิตกายใหญ่ท้าทายปันหยี เมื่อปันหยีฆ่าตาย จระเข้ก็กลับเป็นเทวดา เทวดาต้องการตอบแทนบุญคุณจึงถามสาเหตุที่ปันหยีเข้ามาในป่า ปันหยีเล่าเรื่องแล้วขอเชือกมนตร์จากเทวดา ปันหยีลอบเข้าไปในเมือง ร่ายเวทกำบังตนช่วยอนุชาและโอรสออกมาได้ รุ่งขึ้นท้าท้าวมงกลทำยุทธหัตถีแล้วใช้เชือกมนตร์มัดท้าวมงกลกับโอรสมาประหาร

ปันหยีประสงค์จะไปตามหานางบุษบาก้าโละหรือมิสาประหมังกุหนิงจึงอภิเษกโอรสขึ้นครองเมืองมงกล ระหว่างรอการทำพิธี มิสาประหมังกุหนิงซึ่งได้ทราบแล้วว่าปันหยีอยู่ที่เมืองมงกล ก็ส่งสารมาถึงขออนุญาตยกทัพผ่านเมืองมงกลโดยอ้างว่าจะไปตีกรุงกาหลัง* ปันหยีรู้อยู่แล้วว่ามิสาประหมังกุหนิงคือบุษบาก้าโละจึงตอบสารอนุญาต และยังบอกด้วยว่าอีก 7 วันจะยกทัพตามไปช่วยรบ นางบุษบาก้าโละไปถึงกาหลัง คอยอยู่ 7 วันก็ยังไม่พบปันหยี ปันหยีไปกับจะหรังกะหนังโหละอนุชา แต่แสร้งปลอมตนเป็นกระเทยชื่อสะระหนากะดี* อ้างว่าเป็นเชลยของกุดาวิราหยา มิสาประหมังกุหนังพบสะระหนากะดีก็ไม่รู้ว่าเป็นใคร จนวันหนึ่งสะระหนากะดีไม่แต้มแป้งปิดไฝแดงที่หว่างคิ้ว จึงจำได้ว่าเป็นดาหลังซึ่งก็คืออิเหนา ในทันทีที่จำได้ ร่างกายของนางและพี่เลี้ยงก็กลับเป็นสตรี  นางบุษบาก้าโละเกิดความละอายเกรงจะถูกนินทาว่าเป็นหญิงมาเที่ยวตามหาผู้ชายจึงหนีไปบวชชีพร้อมพี่เลี้ยง ปะตาระกาหลามาเนรมิตอาศรมให้ อิเหนาตามไปพบและขอให้นางลาบวชโดยบอกว่า

พี่ติดตามทรามสวาทให้ขาดรัก       อกจะหักด้วยไม่พบขนิษฐา

สิ้นกรรมได้ทำไว้ด้วยกันมา           แต่จะผาสุกจนม้วยมรณ์

จะหรังกะหนังโหละอนุชาเห็นว่าทุกคนได้พบกันแล้วจึงส่งสารไปทูลพระบิดาทั้งท้าวกุเรปัน ท้าวดาหา และท้าวสิงหัดส่าหรีให้มาพบโอรสธิดาที่เมืองกาหลัง

วิพุธ โสภวงศ์ , วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)