TLD-003-5394

อุททาลกะ (ชื่อตัวละคร)

อุททาลกชาดก   นิบาตชาดก  

อุททาลกะเป็นตัวละครในเรื่องอุททาลกชาดก ปกิณกนิบาต  ในนิบาตชาดก เป็นบุตรของปุโรหิตซึ่งเป็นพระโพธิสัตว์

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นปุโรหิตผู้เฉลียวฉลาด  วันหนึ่งไปเที่ยวเล่นในอุทยาน ได้พบหญิงแพศยาในวรรณะทาสีคนหนึ่ง และได้นางเป็นภรรยา  เมื่อนางจะให้กำเนิดบุตร ได้ขอให้ปุโรหิตตั้งชื่อให้  แต่ปุโรหิตบอกว่าไม่อาจตั้งนามตามตระกูลได้ เพราะกุมารเกิดในวรรณะทาสี จึงได้ตั้งชื่อว่าอุททาลกะตามชื่อต้นอุททาลกะ (ต้นคูน) ซึ่งเป็นไม้ที่ต้านทานลมได้  แล้วปุโรหิตก็ถอดแหวนให้นางไว้โดยบอกว่า หากบุตรเป็นหญิงให้นางขายแหวนเลี้ยงดูบุตร  หากเป็นชายขอให้นำบุตรไปให้ตน 

ต่อมานางให้กำเนิดบุตรเป็นชายจึงให้ชื่อว่าอุททาลกะ  เมื่อกุมารเติบโตขึ้นก็ถามมารดาว่าผู้ใดเป็นบิดา  ครั้นรู้ว่าตนเป็นบุตรราชปุโรหิต  ก็ตั้งใจจะศึกษาหาความรู้ จึงขอแหวนจากมารดา แล้วเดินทางไปสำนักตักสิลา  อุททาลกะขอบวชเป็นดาบสแล้วศึกษาศิลปศาสตร์จากดาบสทั้งหลาย   ต่อมาเหล่าดาบสทั้งห้าร้อยเห็นว่าอุททาลกดาบสมีปัญญาล้ำเลิศ  จึงยกให้เป็นอาจารย์ของพวกตน

ครั้นผ่านมาไม่นาน อุททาลกะเห็นว่าหากอยู่ในป่าจะได้ฉันแต่เผือกมันผลไม้เท่านั้น จึงชวนบริวารเข้าไปในเมือง  ชาวเมืองพากันมาถวายทานเป็นอันมาก  อุททาลกะก็เทศน์ให้ฟัง เป็นที่เลื่อมใส  เมื่อพระราชาทรงทราบว่ามีดาบสผู้ฉลาดในธรรมมาถึงเมืองนี้ และพักอยู่ในอุทยาน  พระราชาก็เสด็จไปหา  ฝ่ายอุททาลกะเมื่อรู้ว่าพระราชาจะเสด็จมาก็สั่งให้ศิษย์ทำกิริยาอาการต่างๆ เพื่อทรมานตน เช่น ห้อยหัวเหมือนค้างคาว  นอนบนหนาม  พระราชาทอดพระเนตรเห็นก็ทรงเลื่อมใส  แต่ราชปุโรหิตโพธิสัตว์ซึ่งตามเสด็จมาด้วยทูลทัดทานว่า ดาบสพวกนี้เป็นพวกนอกรีต  อุททาลกะรู้ว่าปุโรหิตเป็นบิดาจึงแสดงตนและให้ดูแหวนซึ่งเป็นของสำคัญ  ปุโรหิตจึงติเตียนและแนะนำอุททาลกะว่านักบวชที่ดีนั้นควรทำตนอย่างไร  แล้วปุโรหิตก็ทูลพระราชาว่าดาบสเหล่านี้เป็นผู้หลอกลวงชาวเมือง  ขอให้โปรดให้อุททาลกะสึกเสียแล้วชุบเลี้ยงเป็นปุโรหิต แล้วให้บริวารทั้งหลายสึกออกมาเป็นทหาร  พระราชาก็ทรงเห็นชอบ

สายวรุณ น้อยนิมิตร , กุสุมา รักษมณี 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)