TLD-003-5397

อุทัย (ชื่อตัวละคร)

นางอุทัยกลอนสวด  

อุทัย หรืออุทัยเทวี*เป็นตัวละครในกลอนสวดเรื่องนางอุทัย  มารดาเป็นธิดานาค  บิดาเป็นรุกขเทวา  เป็นชายาของกายสุทธกุมาร*

นางสมุทมาลา*ธิดาท้าวนาคา*เจ้าเมืองบาดาล*ขออนุญาตพระบิดาขึ้นมาเที่ยวแดนมนุษย์  ได้พบรักกับรุกขเทวาจนตั้งครรภ์  นางเกรงว่าจะได้รับโทษหากพระบิดาล่วงรู้ความ  จึงสำรอกบุตรในครรภ์ออกมาเป็นไข่  ซ่อนไว้ริมฝั่งน้ำพร้อมผ้ารัตกัมพลและแหวนวิเศษซึ่งมีอานุภาพเนรมิตสิ่งต่าง ๆ ได้  แล้วกลับเมืองบาดาล

คางคกตัวหนึ่งกลืนไข่และของทั้งสองสิ่งเข้าไป  พิษนาคทำให้คางคกตายกลายเป็นคราบห่อหุ้มไข่ไว้  กุมารีได้ถือกำเนิดและอาศัยอยู่ในคราบคางคก  วันหนึ่งกุลโกฐาส*และกาวัน*สองตายายซึ่งมีอาชีพหาปลา ได้พบคางคกขณะกำลังสุ่มปลาจึงนำไปเลี้ยง  กุมารีก็ออกมาเนรมิตข้าวปลาอาหารไว้ให้ด้วยความกตัญญู  เมื่อกุมารีเติบโตขึ้นเป็นสาวรุ่นมีรูปโฉมงดงาม  วันหนึ่งเป็นวันอุโบสถ นางขอให้ตายายพานางไปวัดด้วย  ทั้งสองจึงขอให้นางออกจากคราบคางคก  เวลานั้นเป็นตอนเช้าวันอาทิตย์  นางจึงได้ชื่อว่าอุทัย หรืออุทัยเทวี  นางเนรมิตหญิงงามจำนวนมากเป็นข้ารับใช้  แล้วพากันเดินทางไปฟังเทศน์ที่วัด 

กายสุทธกุมารโอรสท้าวการบ*กับนางกาวิน*ได้พบนางอุทัยที่วัดก็หลงรักนาง จึงให้ทหารติดตามไปล้อมเรือนของตายายไว้  นางอุทัยหลบเข้าไปซ่อนในร่างคางคก และสอนให้ตายายบอกทหารว่าหากเจ้านายประสงค์ได้นางอุทัยเป็นชายา ให้แต่งสะพานทอง  มีห้องประดับด้วยทอง 150 ห้อง จากเมืองมาถึงเรือนของนาง  ท้าวการบโกรธมากคิดจะฆ่าสองตายาย แต่นางกาวินทัดทานไว้ แล้วขอให้ตายายสร้างปราสาททองไว้รอรับสะพานทอง  หากไม่สำเร็จจะลงอาญาถึงชีวิต  คืนนั้นนางอุทัยเนรมิตปราสาททองขึ้น  และพระอินทร์เนรมิตสะพานทองให้ตามคำอธิษฐานของกายสุทธกุมาร  แล้วทั้งสองได้เข้าพิธีอภิเษกและครองรักกันอย่างมีความสุข

ต่อมาเมื่อกายสุทธกุมารต้องไปอภิเษกกับนางฉันนา*ที่เมืองอุโลมนคร*ก็ได้ให้ช่างหล่อรูปนางอุทัยด้วยทองคำนำใส่หีบไปเชยชมต่างหน้าด้วย  นางฉันนาริษยาจึงให้คนมาลักรูปหล่อนางอุทัยไปทิ้งน้ำ  แล้วลวงนางอุทัยไปยังอุโลมนคร  ทำร้ายนางจนถึงแก่ความตาย  แล้วให้นำร่างไปทิ้งในแม่น้ำ  เมื่อร่างจมลงในน้ำนางอุทัยก็กลับฟื้นคืนชีพเพราะเป็นธิดานางนาค  นางนั่งร้องไห้อยู่ริมฝั่งน้ำ  แม่เฒ่าขายผักพายเรือผ่านมาพบเข้าจึงรับนางไปอุปการะ  เมื่อนางอุทัยหายจากอาการบาดเจ็บแล้วได้ช่วยพายเรือขายผัก  นางอุทัยผูกใจเจ็บต้องการแก้แค้นนางฉันนา จึงแปลงกายเป็นหญิงชราซึ่งมีเส้นผมดำขลับ  แล้วพายเรือขายผักไปจนถึงหน้าวัง  หญิงชราลวงนางฉันนาซึ่งมีผมหงอกว่าตนมีวิชาปลูกผมหงอกให้กลับดำได้ แต่ต้องทำพิธีในที่รโหฐานไม่ให้ผู้อื่นรู้  ทั้งต้องทนเจ็บปวดอย่างแสนสาหัส  นางเรียกค่าทำพิธีสูงถึง 105 ตำลึงทอง  นางฉันนาก็ยินยอมตามนั้น

เมื่อถึงกำหนดนัดหมาย  นางอุทัยซึ่งแปลงเป็นหญิงชราให้กั้นม่านอย่างมิดชิด  โกนหัวนางฉันนา เอาปลายมีดสับทั่วร่าง หมักด้วยปลาร้าเน่า แล้วนำหม้อแกงมาครอบหัวไว้  เมื่อนางแก้แค้นแล้วก็จากไปพร้อมเงินรางวัล  นางฉันนาทุกข์ทรมานอยู่ไม่กี่วันก็ถึงแก่ความตาย  กายสุทธกุมารแกล้งทำเป็นโศกเศร้า  ผนวชเป็นพระภิกษุอุทิศส่วนกุศลให้นางฉันนาและจำพรรษาอยู่ที่วัดในอุโลมนคร  นางอุทัยแกล้งพายเรือร้องขายแป้งหอมผ่านไปหน้าวัด  กายสุทธกุมารจำเสียงนางได้จึงให้คนไปนำตัวนางมา  ทั้งสองได้พบกัน  กายสุทธกุมารลาผนวชแล้วพานางเดินทางกลับบ้านเมือง

สุปาณี พัดทอง 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)