TLD-003-5401

อุทุมพร (ชื่อตัวละคร)

สิริกาฬกัณณิชาดก 2   นิบาตชาดก  

อุทุมพรเป็นตัวละครในเรื่องสิริกาฬกัณณิชาดก  ทุกนิบาต  ในนิบาตชาดก

มาณพผู้หนึ่งชื่อปิงคุตตระ*เป็นชาวเมืองมิถิลา*ไปเรียนที่สำนักทิศาปาโมกข์เมืองตักสิลา*  เรียนจบแล้วลาอาจารย์กลับ  อาจารย์รักปิงคุตตระจึงยกธิดาให้  นางกุมารีนั้นเป็นคนมีบุญ แต่ปิงคุตตระเป็นคนกาลกรรณี ไม่ชอบธิดาของอาจารย์  ไม่ยอมนอนร่วมที่นอนกับนาง  เมื่อครบ 7 วัน ปิงคุตตระก็ลาอาจารย์พานางเดินทางไป  ทั้งสองคนไม่ได้พูดกันเลยจนมาถึงเมืองมิถิลา  เมื่อใกล้ประตูเมืองทั้งสองคนรู้สึกหิว เห็นมะเดื่อต้นหนึ่งมีผลดก  ปิงคุตตระจึงปีนขึ้นไปเก็บกิน  นางกุมารีร้องขอให้สามีโยนลูกมะเดื่อให้  ปิงคุตตระไม่ให้  บอกนางว่าถ้าอยากกินก็ให้เก็บเอง  นางก็ขึ้นต้นมะเดื่อเก็บผลกิน  ปิงคุตตระรีบลงจากต้นไม้เอาหนามมาสะไว้รอบโคนต้น กล่าวว่าตนพ้นจากคนกาลกรรณีแล้วหนีไป

ในวันนั้น พระเจ้าวิเทหราช*ประพาสอุทยาน  เวลาเย็นประทับคอคชสารเสด็จกลับพระราชนิเวศน์ ทรงผ่านต้นมะเดื่อ ทอดพระเนตรเห็นนางกุมารีมีรูปโฉมงามด้วยศุภลักษณะ มีพระทัยเสน่หา ส่งคนไปถามนางว่ามีสามีหรือไม่  นางตอบว่ามีสามีที่ตระกูลยกให้ แต่สามีทิ้งไปแล้ว พระองค์จึงรับนางไป  นางปรนนิบัติเป็นที่ถูกพระทัย  ต่อมาจึงอภิเษกให้เป็นอัครมเหสี ชนทั้งหลายเรียกนางว่าอุทุมพรเทวี เพราะเหตุที่อยู่บนต้นมะเดื่อ

วันหนึ่งราชบุรุษป่าวร้องให้ชาวบ้านช่วยกันแผ้วถางทางให้พระราชาเสด็จไปอุทยาน ปิงคุตตระถูกเกณฑ์มาทำทางด้วย พระเจ้าวิเทหราชและนางอุทุมพรทรงรถผ่านมา พระนางเห็นปิงคุตตระก็ทรงพระสรวล เพราะทรงคิดว่าคนกาลกรรณีไม่อาจที่จะรักษาสิริไว้ได้  เมื่อกษัตริย์รับสั่งถาม นางก็ทูลว่าชายผู้นี้เป็นสามีเดิมของนาง เป็นผู้ที่ทิ้งนางไว้บนต้นมะเดื่อ  นางหัวเราะเพราะเห็นว่าชายคนนี้เป็นกาลกรรณีที่ไม่อาจทรงสิริไว้ได้  พระเจ้าวิเทหราชไม่ทรงเชื่อ  ทรงสงสัยว่าจะมีความลับอย่างอื่นอีก จึงทรงขู่ว่าถ้านางไม่พูดความจริงจะทรงประหารด้วยพระขรรค์  พระนางอุทุมพรเทวีทรงกลัวมาก ทูลขอให้ถามบัณฑิตทั้งหลายก่อน  กษัตริย์ทรงถามเสนกอาจารย์*  เสนกะก็ตอบว่าไม่เชื่อเพราะไม่มีชายใดทิ้งหญิงที่รูปงามเช่นนี้  พระราชาถามมโหสถบัณฑิต*  มโหสถทูลว่าตนเชื่อคำกล่าวของนาง เพราะว่าชายคนนี้คงเป็นคนหยาบช้า  สิริกับกาลกรรณีย่อมไม่สมกัน  ไกลกันเหมือนฟ้ากับดิน  พระเจ้าวิเทหราชทรงหายกริ้วนาง ประทานทรัพย์แสนหนึ่งแก่มโหสถ  พระนางอุทุมพรเทวีทูลว่านางรอดชีวิตเพราะมโหสถ ดังนั้นขอประทานพรข้อหนึ่งคือ ขอตั้งมโหสถบัณฑิตไว้เป็นน้อง และนางบริโภคสิ่งใดก็ขอให้น้องชายบริโภคด้วย  และขอให้เปิดประตูเมืองได้ตลอดเวลา  พระเจ้าวิเทหราชก็ประทานให้ตามคำขอ

วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)