พระเจ้าอุสสินนรราชเป็นตัวละครในเรื่องมหากัณหชาดก  ทวาทสกนิบาต  ในนิบาตชาดก

ในสมัยพระพุทธกัสสปะ  พระเจ้าอุสสินนรราชครองราชย์ในกรุงพาราณสี   พระพุทธกัสสปได้ทรงเทศนาอริยสัจ 4 แก่มหาชน  แล้วเสด็จปรินิพพาน  ต่อมาพระศาสนาของพระพุทธกัสสปเสื่อมลง  เพราะบรรดาภิกษุ  ภิกษุณี  อุบาสก  อุบาสิกาพากันละทิ้งธรรม  ผู้คนจำนวนมากประพฤติแต่อกุศลกรรมบถ  เมื่อสิ้นชีวิตก็ไปเกิดในอบาย

ฝ่ายท้าวสักกเทวราช (พระอินทร์) เมื่อไม่เห็นมีเทวบุตรใหม่มาเกิดในสวรรค์ก็ส่องทิพยเนตรลงมาในโลกมนุษย์  รู้ว่าศาสนาเสื่อมถอยลง  จึงทรงดำริที่จะฟื้นฟู  ทรงคิดอุบายที่จะให้มนุษย์หวาดกลัวเสียก่อนแล้วจึงจะทรงสั่งสอนธรรมภายหลัง  ท้าวสักกเทวราชมีรับสั่งให้พระมาตุลีเทพบุตรเนรมิตกายเป็นสุนัขสีดำตัวใหญ่เท่าม้า  มีรูปร่างพิลึกน่ากลัว  มีเขี้ยวทั้งสี่โตเท่าผลกล้วย  มีรัศมีอันร้อนแรงเป็นไฟพลุ่งออกจากปาก  ส่วนพระองค์เองทรงเนรมิตกายเป็นพรานป่าถือเชือกที่ผูกสุนัขดำเสด็จลงมา ณ ที่ใกล้กับพระนครหนึ่งโยชน์  เปล่งเสียงดังกึกก้องให้คนทั่วไปได้ยิน 3 ครั้งว่าโลกจะวินาศ คนที่ได้ยินก็สะดุ้งตกใจหนีเข้าไปในพระนคร  ทูลพระเจ้าอุสสินนรราช  พระองค์จึงมีรับสั่งให้ปิดประตูพระนคร  พรานแปลงมาถึงเห็นประตูปิดก็กระโดดข้ามกำแพงไปภายในพระนครพร้อมกับสุนัข  มหาชนเห็นสุนัขดำใหญ่ก็ตกใจกลัวรีบหนีกลับเข้าบ้าน  ฝ่ายสุนัขก็วิ่งไล่มาจนถึงวังหลวง  บรรดาผู้คนที่อยู่หน้าพระลานพากันหนีเข้าวังแล้วปิดประตู  ส่วนพระเจ้าอุสสินนรราชก็พานางสนมทั้งหลายขึ้นไปอยู่ชั้นบนของปราสาท  สุนัขก็ยกขาหน้าเกาะพระแกลเห่าเสียงดังลงไปจนถึงนรกอเวจี  และดังขึ้นไปจนถึงภวัคพรหม  มหาชนได้ยินก็สะดุ้งตกใจกลัวทั่วพระนคร

พระเจ้าอุสสินนรราชซึ่งแอบอยู่ที่พระแกลตรัสถามพรานแปลงว่าสุนัขเห่าทำไม  พรานแปลงทูลว่าเพราะสุนัขหิว  พระเจ้าอุสสินนรราชจึงให้มหาชนนำอาหารชาววังและภัตตาหารที่เป็นเครื่องเสวยมาให้สุนัขกิน  สุนัขกินคำเดียวก็หมดแล้วเห่าขึ้น  พระองค์จึงมีรับสั่งให้เอาอาหารของสัตว์และอาหารของชาวเมืองทั้งหมดมาให้  สุนัขก็กินคำเดียวหมดแล้วเห่าขึ้นอีก  ลักษณะการกินที่แปลกประหลาดทำให้พระเจ้าอุสสินนรราชทรงสงสัยว่าสุนัขดำใหญ่เป็นยักษ์  จึงตรัสกับพรานแปลงว่าสุนัขน่ากลัวมากขอให้ปล่อยไป  พรานแปลงจึงทูลว่าสุนัขไม่ได้อยากกินเนื้อสัตว์แต่ที่มาก็เพื่อจะกินเนื้อมนุษย์  เมื่อใดที่มนุษย์พินาศเมื่อนั้นสุนัขก็จะหลุดจากมือตน  พระเจ้าอุสสินนรราชตรัสถามว่าจะกินเนื้อมนุษย์ทั่วไปหรือ  หรือจะกินเนื้อมนุษย์ที่เป็นศัตรูกับพรานแปลง  พรานแปลงทูลตอบว่าจะกินเนื้อมนุษย์ที่ไม่เป็นมิตรกับตน  พระเจ้าอุสสินนรราชจึงทรงขอให้พรานแปลงบอกว่าคนที่ไม่ใช่มิตรของพรานแปลงคือใคร  พรานแปลงก็ทูลว่า  คนที่ไม่ใช่มิตรของตน  เช่น  สมณะทุศีล  หญิงทุศีล  คนอกตัญญูที่ไม่เลี้ยงดูบิดามารดา  คนที่ดูหมิ่นบิดามารดา  คนที่เป็นชู้กับภรรยาเพื่อน  คนที่เอาญาติผู้ใหญ่มาเป็นภรรยา  เป็นต้น  เมื่อพรานแปลงกล่าวจบ  สุนัขก็ทำท่าราวกับจะวิ่งไปกัดมหาชน  พรานแปลงก็รั้งเชือกสุนัขไว้  แล้วกลายร่างเป็นท้าวสักกเทวราชขึ้นไปประดิษฐานอยู่บนอากาศ  ตรัสกับพระเจ้าอุสสินนรราชว่าโลกจะพินาศเพราะมนุษย์มัวเมาในทรัพย์สิน  ไม่ประพฤติตนให้อยู่ในธรรม  ตายไปจึงตกนรกอเวจี  ไม่ได้ไปเกิดบนสวรรค์  ต่อจากนี้ไปถ้าผู้ใดไม่ประพฤติธรรมพระองค์รู้ว่าควรจะทำอย่างไรกับผู้นั้น  ท้าวสักกเทวราชขอให้พระเจ้าอุสสินนรราชทรงตั้งอยู่ในความไม่ประมาท  ให้เอาพระทัยใส่ราษฎร  จากนั้นท้าวสักกเทวราชทรงแสดงธรรมแก่มหาชนให้ตั้งอยู่ในทานและศีลเพื่อให้ศาสนาอยู่ยืนยงเป็นพันปี  แล้วก็เสด็จกลับทิพยวิมาน