TLD-003-0870

จัณฑประโชต, พระเจ้า (ชื่อตัวละคร)

อุเทนคำฉันท์  

พระเจ้าจัณฑประโชตเป็นตัวละครในนิทานเรื่องอุเทนคำฉันท์ เป็นกษัตริย์ครองกรุงอุเชนี มีธิดาชื่อวาสุละทัตร*

พระเจ้าจันฑประโชตมีของวิเศษหลายสิ่ง ได้แก่ นายกากะ*ทาสผู้มีกำลังเดินทางได้วันละ 60 โยชน์ ช้างพังภัททวดี*มีกำลังเดินทางได้วันละ 50 โยชน์ พญาช้างนาฬาคีรี*มีกำลังเดินทางได้วันละ 120 โยชน์ ม้าวิเศษ 2 ม้า ชื่อมัญชเกศี*กับวาฬุกัฏฐี*มีกำลังเดินทางได้วันละ 100 โยชน์ สิ่งวิเศษสำหรับพระนครอุเชนีนี้เกิดขึ้นมาคู่บุญกับพระเจ้าจัณฑประโชตเนื่องจากในอดีตชาติอันไกลโพ้น ยังมีพระปัจเจกพระพุทธเจ้าพระองค์หนึ่งเสด็จออกบิณฑบาตยังเมืองเมืองหนึ่ง บังเอิญให้มารดลใจไม่มีผู้ใดมีจิตศรัทธาใส่บาตรแก่พระพุทธองค์ อำมาตย์ของเมืองนั้นทราบก็มีจิตศรัทธาปรารถนาจะถวายภัตตาหาร ให้คนไปนำบาตรเปล่าของพระพุทธองค์มา แล้วให้ประกอบภัตตาหารมอบให้มาณพผู้หนึ่งรีบนำอาหารไปถวายให้ทันเวลาฉัน มาณพนั้นวิ่งไปสุดกำลังด้วยจิตศรัทธา ผลบุญที่ได้ทำในครั้งนั้นบังเกิดมีแก่อำมาตย์และมาณพคนละครึ่ง มาณพได้กลับชาติมาเกิดเป็นพระเจ้าจัณฑประโชตพร้อมพาหนะวิเศษคู่พระบารมี

วันหนึ่งพระเจ้าจัณฑประโชตสอบถามเหล่าอำมาตย์ว่ามีกษัตริย์พระองค์ใดมีบารมีเทียมเท่าพระองค์ เมื่อได้ทราบว่าพระเจ้าอุเทน*แห่งกรุงโกสามพี*มีพิณและมนตร์วิเศษก็ใคร่จะได้ครอบครอง จึงตั้งใจจะกรีธาทัพไปรบ แต่เหล่าเสนามาตย์ทูลทัดทานให้เอาชนะศึกด้วยอุบาย พระเจ้าจัณฑประโชตจึงให้จัดทำช้างเผือกยนต์มีกลไกและมีคนซ่อนอยู่ภายใน ออกไปล่อให้พระเจ้าอุเทนออกมาคล้องช้าง เมื่อสร้างเสร็จได้นำช้างนั้นไปในป่า มีพรานผู้หนึ่งมาเห็นเข้าก็ยินดีรีบนำข่าวพบช้างเผือกไปทูลแก่พระเจ้าอุเทน พระองค์จึงเสด็จออกมาคล้องช้าง ทรงดีดพิณและร่ายมนตร์ แต่ช้างนั้นเป็นช้างยนต์ จึงไม่หยุดตามมนตร์พิณ พระเจ้าอุเทนสนเท่ห์พระทัย เสด็จตามไปดีดพิณเร่งเร้าเพื่อจับช้างเผือกนั้น จนในที่สุดก็พลัดเข้าไปในวงล้อมพระเจ้าจัณฑประโชตและถูกจับไปคุมขังไว้ในคุกนักโทษเมืองอุเชนี

ส่วนพระเจ้าจัณฑประโชตก็ทรงฉลองชัยชนะดื่มน้ำจัณฑ์เมามายทุกวัน พระเจ้าอุเทนตำหนิพระเจ้าจัณฑประโชตว่าประพฤติตนไม่สมแก่วิสัยกษัตริย์ เพราะใช้อุบายหลอกลวง พระเจ้าจัณฑประโชติบังคับให้พระเจ้าอุเทนสอนมนตร์พิณ พระเจ้าอุเทนยืนยันว่าผู้เรียนต้องทำความเคารพอาจารย์ก่อนจึงจะสอนให้ พระเจ้าจัณฑประโชตจึงส่งนางวาสุละทัตรธิดามาเรียน โดยลวงนางว่าผู้สอนเป็นโรคเรื้อน และลวงพระเจ้าอุเทนว่าผู้เรียนเป็นหญิงค่อม นางวาสุละทัตรเรียนโดยมีม่านกั้น วันหนึ่งนางร่ายมนตร์ผิดจึงถูกบริภาษว่าเป็นหญิงค่อมด้อยปัญญา นางโกรธจึงกระชากม่านออก ทั้งสององค์ได้พบกันก็มีใจปฏิพัทธ์ต่อกัน พระเจ้าอุเทนจึงวางอุบายพานางหนีไป พระเจ้าจัณฑประโชตตามไปแต่ไม่ทัน

ดาวรัตน์ ชูทรัพย์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)