TLD-003-0874

จัตุรัต, ท้าว (ชื่อตัวละคร)

วงศเทวราช 1  

ท้าวจัตุรัตเป็นตัวละครในบทละครเรื่องวงศเทวราช (ฉบับหลวงพัฒนพงศ์ภักดี) เป็นสหายท้าวมหานพสูร*เจ้าเมืองสมุทคีรี*

ท้าวจัตุรัตครองกรุงจักรวาล* มี 4 เศียร 8 กร 10 ปาก มีมเหสีชื่อสุวรรณมาลี* ครั้งที่ท้าวมหานพสูรให้ทูตถือสารเชิญท้าวจัตุรัตไปช่วยรบกับวงศเทวราช* นางสุวรรณมาลีขอตามเสด็จด้วย เมื่อท้าวมหานพสูรได้ยินเสียงไพร่พลของสหายก็ให้เรือมารับจากฝั่งแม่น้ำยมนาข้ามไปยังเกาะแก้วที่ประทับของตน ท้าวมหานพสูรเล่าเรื่องให้ท้าวจัตุรัตฟัง

ตอนแรกท้าวจัตุรัตโกรธท้าวมหานพสูรที่สั่งประหารนางบุศบง*ธิดาด้วยความโง่เขลา แต่เมื่อท้าวมหานพสูรยอมรับผิด ท้าวจัตุรัตจึงให้ท้าวสาตราสูร*อนุชาท้าวมหานพสูรเป็นทัพหน้า ส่วนตนเป็นทัพหลังยกไปทำศึกกับมนุษย์และวานรที่เขาการะเวก* เมื่อวงศเทวราชรู้จากวิเรนทร*ทหารเอกผู้เป็นใหญ่ในหมู่วิชาธร (วิทยาธร) ว่าผู้ที่ยกทัพมาเป็นสหายและอนุชาของท้าวมหานพสูร จึงสั่งให้สังขปัด*เตรียมทัพ แล้วร่ายเวทขอประทานเวชยันตราชรถจากพระอินทร์*พระบิดา พระมาตุลี*รู้ด้วยทิพญาณว่าโอรสพระอินทร์เดือดร้อนก็นำเวชยันตราชรถลงมาให้แล้วกลับสู่สวรรค์ วงศเทวราชให้วิเรนทรทำหน้าที่เป็นสารถี กองทัพวงศเทวราชปะทะกับกองทัพท้าวสาตราสูร ท้าวสาตราสูรรบแพ้แตกพ่าย ร่ายเวทแทรกแผ่นดินหนีไปเมืองบาดาลของสหายชื่อท้าวพัทไภย*

ส่วนพลยักษ์ของท้าวสาตราสูรก็กลับไปทูลท้าวจัตุรัต ท้าวจัตุรัตจึงยกทัพออกไปทำศึกกับวงศเทวราช ท้าวจัตุรัตสั่งให้ไพร่พลเข้าไล่ล้างเหล่าศัตรู แต่ก็แพ้สังขปัดและครุฑ* จึงขว้างคธาเพชรกลายเป็นสิงโตตัวใหญ่คาบแก้ว มีเล็บและฟันเป็นกรดเข้าต่อสู้กับสังขปัด วงศเทวราชเห็นดังนั้นก็ร่ายมนตร์ให้จักรมณีกลายเป็นมังกรพ่นพิษเป็นไฟไล่รัดร่างสิงโตและตัดเศียรขาด มังกรก็กลายเป็นจักรมณีดังเดิม

ส่วนท้าวจัตุรัตก็ถูกวงศเทวราชแผลงศรตัดเศียรขาด แต่ไม่ตายเพราะถอดดวงใจไว้ในธำมรงค์ เมื่อท้าวจัตุรัตร่ายเวทเศียรก็ติดดังเดิม แล้วกำบังกายเหาะหนีไปยังพลับพลาโดยจะยกพลมาใหม่ในวันรุ่งขึ้น วงศเทวราชถามวิเรนทรว่าเหตุใดท้าวจัตุรัตถูกตัดเศียรแล้วไม่ตาย วิเรนทรทูลว่าอสูรคงถอดดวงใจได้ วงศเทวราชจึงให้สังขปัดไปลักดวงใจของท้าวจัตุรัต สังขปัดแปลงกายเป็นแมลงภู่บินไปยังเกาะแก้ว จับอยู่บนช่อฟ้าพลับพลารอดูเหตุการณ์

ครั้นพลบค่ำนางกำนัลไปตักน้ำให้นางสุวรรณมาลีมเหสีท้าวจัตุรัสสรงเสวย แมลงภู่แปลงก็บินตรงเข้าต่อยนางตายพลัดตกน้ำลอยไป แล้วแปลงกายให้เหมือนนางกำนัลผู้นั้น นางกำนัลแปลงเข้าไปปรนนิบัติรับใช้นางสุวรรณมาลีจนเป็นที่โปรดปราน เมื่อนางบรรทมหลับนางกำนัลแปลงก็ร่ายเวทคืนร่างเป็นสังขปัดวานรสะกดบรรดาพลยักษ์ทั้งกองทัพ แล้วร่วมสมกับนางสุวรรณมาลี หลังจากนั้นก็อุ้มนางไปไว้ในถ้ำ ฝากนางไว้กับเทวดาผู้รักษาถ้ำ แล้วหวนกลับไปยังพลับพลา แปลงกายเป็นนางสุวรรณมาลีแสร้งทำเป็นหลับอยู่ในห้องบรรทมของนาง ฝ่ายท้าวจัตุรัตซึ่งบรรทมอยู่อีกห้องหนึ่งเกิดสุบินนิมิตว่าพระกาลถือจักรแก้วและพระขรรค์มาตัดยอดปรางค์ปราสาท เมื่อตื่นขึ้นให้ไปตามมเหสีมาเฝ้าแล้วเล่าสุบินให้ฟัง มเหสีแปลงแกล้งทูลว่าที่ฝันร้ายคงเกี่ยวกับวงศ์ญาติคือท้าวสาตราสูรที่ต้องสิ้นชีพเพราะประมาทไม่ถอดดวงใจ เมื่อท้าวจัตุรัตบอกว่าจะออกไปทำศึกกับวงศเทวราชอีก มเหสีแปลงก็ทูลให้ถอดธำมรงค์ที่เก็บดวงใจฝากตนไว้ เพราะเกรงว่าวงศเทวราชจะแผลงศรทำลายให้สิ้นชีพ ท้าวจัตุรัตหลงเชื่อจึงมอบธำมรงค์ให้นาง ขณะที่ท้าวจัตุรัตยกทัพเหาะไปรบได้เกิดลางร้ายต่าง ๆ แต่ก็ฝืนใจเดินทัพต่อ ฝ่ายมเหสีแปลงเมื่อได้ธำมรงค์แล้วก็คืนร่างเป็นสังขปัดวานร นำธำมรงค์ไปถวายวงศเทวราช

เมื่อวงศเทวราชยกทัพออกรบสังขปัดก็นำธำมรงค์ซ่อนไปด้วย กองทัพทั้งสองฝ่ายปะทะกัน วงศเทวราชสั่งให้สังขปัดเอาธำมรงค์ออกมาเย้ยหยันท้าวจัตุรัต ท้าวจัตุรัตเห็นจวนตัวจึงอ้อนวอนขอดวงใจคืนเป็นทาน สังขปัดยิ่งแกล้งยั่วท้าวจัตุรัตโดยเผยความสัมพันธ์รักของตนกับมเหสีสุวรรณมาลี และบอกว่าตนได้ธำมรงค์นี้จากนาง ท้าวจัตุรัตได้ฟังก็ทั้งรักทั้งแค้นมเหสียิ่งนัก จึงออกอุบายว่า เมื่อไม่ให้ธำมรงค์คืนตนก็จะยอมตาย แต่ขอเลิกทัพกลับไปก่อนแล้วจะออกมาต่อสู้ใหม่ในวันรุ่งขึ้น เมื่อไปถึงพลับพลาท้าวจัตุรัตก็เศร้าโศกคร่ำครวญจนไม่สมประดี ฝ่ายนางกำนัลไม่เห็นมเหสีก็ไปยังห้องบรรทมของนางสุวรรณมาลีเพื่อแจ้งข่าวแต่ไม่พบ เหล่าเสนายักษ์ต่างก็ช่วยกันค้นหาจนทั่วพลับพลาก็ไม่มี ท้าวจัตุรัตคลุ้มคลั่งไล่ตีนางกำนัลเพราะคิดว่าเป็นนางสุวรรณมาลี เมื่อได้สตินางกำนัลทูลถึงนางสุวรรณมาลีก็ยิ่งโกรธ คิดจะล้างแค้นสังหารนางให้ได้ ครั้นรุ่งเช้าเมื่อท้าวจัตุรัตจะยกทัพไปรบกับวงศเทวราช ได้เนรมิตกายเป็นพระอินทร์ และเนรมิตพลยักษ์เป็นพลเทวดาเหาะมาลวงให้วงศเทวราชเข้าใจว่าเป็นพระอินทร์

ฝ่ายวงศเทวราชก็ยกทัพออกรบและสั่งให้สังขปัดคอยขยี้ดวงใจของท้าวจัตุรัต ขณะลอยอยู่ในอากาศพระอินทร์แปลงทำทีสอนวงศเทวราชว่าไม่ควรทำบาปฆ่ายักษ์อีก ตายไปจะได้เป็นพระอินทร์แทน และขอให้คืนธำมรงค์และมเหสีแก่ท้าวจัตุรัต ฝ่ายวงศเทวราชสงสัยจึงถามวิเรนทรว่าเป็นพระอินทร์จริงหรือ วิเรนทรทูลว่าเป็นท้าวจัตุรัตแปลงมา ควรสังหารเสีย วงศเทวราชจึงแผลงศรปักอก ตัดเศียรตัดกรพระอินทร์แปลง ส่วนสังขปัดก็ขยี้ดวงใจท้าวจัตุรัตแหลกละเอียดเป็นธุลี ท้าวจัตุรัตเห็นวงศเทวราชเป็นพระอินทร์ทรงแก้ววิเชียรก็ขอโทษ ถวายเมือง ฝากนางสุวรรณมาลีมเหสีให้อยู่ครองคู่กับสังขปัดวานร และขอให้งดโทษทัณฑ์ท้าวมหานพสูรผู้เป็นสหาย แล้วท้าวจัตุรัตก็สิ้นชีวิตไปเกิดบนสวรรค์

ยุพร แสงทักษิณ , ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)