จันทกุมารเป็นตัวละครในเรื่องจันทกุมารชาดก มหานิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์ เป็นโอรสของพระเจ้าเอกราชา*แห่งเมืองบุปผวดี* (นามเดิมของเมืองพาราณสี)

พระเจ้าเอกราชาทรงตั้งพระจันทกุมารเป็นอุปราช และพราหมณ์ชื่อกัณฑหาล*เป็นปุโรหิตมีหน้าที่ตัดสินคดี แต่กัณฑหาลพราหมณ์มักรับสินบนและตัดสินคดีเข้าข้างผู้ให้สินบน ผู้แพ้คดีจึงไปทูลร้องเรียนพระจันทกุมาร พระองค์จึงทรงวินิจฉัยคดีใหม่จนผู้แพ้คดีนั้นได้สิทธิ์ของตนคืน ผู้คนพากันเลื่องลือว่าพระจันทกุมารตัดสินคดีโดยธรรม เป็นเหตุให้พราหมณ์ผูกอาฆาตพระจันทกุมาร วันหนึ่งพระเจ้าเอกราชาทรงพระสุบินเห็นสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เมื่อตื่นบรรทมพระองค์ประสงค์จะรู้ทางไปเทวโลกจึงถามกัณฑหาลพราหมณ์ พราหมณ์เห็นเป็นโอกาสที่จะแก้แค้นพระจันทกุมาร จึงทูลแนะนำให้พระเจ้าเอกราชาทำพิธีบูชายัญด้วยมเหสี โอรส ธิดา เศรษฐี ช้าง ม้า และโค พระเจ้าเอกราชาทรงเชื่อจึงจะทำตาม แม้ใครจะทูลทัดทานก็ไม่เป็นผล ราชบุรุษพากันมาจับพระจันทกุมารเพื่อนำไปบูชายัญเป็นคนแรก แล้วจึงไปจับคนอื่นๆ พระจันทกุมารเห็นเช่นนั้นก็ทูลเตือนสติพระเจ้าเอกราชาจนพระองค์ทรงได้คิดและสั่งให้ยกเลิกการบูชายัญ แต่กัณฑหาลพราหมณ์ก็ทูลยุแหย่จนพระเจ้าเอกราชาทรงหลงเชื่ออีกครั้ง และให้ทำพิธีบูชายัญต่อ ร้อนถึงพระอินทร์ต้องมาข่มขู่และชี้แจงให้หายเข้าพระทัยผิดว่าวิธีนี้ไม่ใช่ทางไปสวรรค์อย่างแท้จริง ประชาชนรู้ว่าพระองค์ทรงทำตามคำทูลเสี้ยมสอนของกัณฑหาลพราหมณ์จึงรุมทำร้ายกัณฑหาลพราหมณ์จนถึงแก่ชีวิต และเนรเทศพระเจ้าเอกราชา แล้วทูลเชิญพระจันทกุมารขึ้นครองเมือง