กงจักรแก้ว หรือจักรรัตนะ*ในเรื่องไตรภูมิกถา  เป็นจักรวิเศษคู่บุญพญามหาจักรพรรดิราช*

 

ตามปกติกงจักรแก้วจมอยู่ในท้องมหาสมุทรลึก 8,400 โยชน์  กงจักรแก้วประดับด้วยแก้วสัตตพิธรัตนะ* สว่างสุกใสราวกับดวงอาทิตย์  มีกำ  1,000 ซี่  หัวกำซึ่งฝังเข้าไปในดุมทำด้วยเงินและทอง  ปากดุมหุ้มด้วยแผ่นเงินสวยงามราวกับดวงจันทร์วันเพ็ญ  รอบๆ หัวกำประดับด้วยแก้ว 7 ประการดูสดใสเลื่อมพรายราวกับสายฟ้าแลบ เห็นเป็นแสงไขว้กันไปมามีชื่อว่านาภีสรรพการบริบูรณ์* (นาภีแปลว่าดุม)  มีรัศมีรุ่งเรืองฉวัดเฉวียนไปมา  ส่วนที่เป็นกงเป็นแก้วประพาฬ  มีรัศมีราวกับดวงอาทิตย์แรกขึ้น  เหนือกงจักรแก้วมีฉัตรแก้วซึ่งประดับด้วยราชสีห์ทอง 2 ตัว   ราชสีห์ทั้งสองนั้นคาบสร้อยมุกดา 2 เส้นใหญ่เท่าลำตาล  เมื่อจักรแก้วลอยนิ่งอยู่สร้อยมุกดานั้นห้อยลงมาแพรวพรายดุจสายน้ำที่ชื่ออากาศคงคา*ล้อมรอบกงจักรแก้ว   กงจักรแก้วสามารถแสดงอานุภาพได้เอง

 

ในกัลป์ใดไม่มีพระพุทธเจ้าและพระปัจเจกพุทธเจ้าก็จะมีพญามหาจักรพรรดิราชเกิดขึ้น เมื่อมีผู้มีบุญยิ่งใหญ่มาเกิดเป็นจักรพรรดิ กงจักรแก้วจะลอยขึ้นมา  น้ำในมหาสมุทรก็แยกออกเปิดทางให้    กงจักรแก้วลอยสูงขึ้นแลดูงดงามราวดวงจันทร์เพ็ญ  เวลานั้นเป็นวันเพ็ญ ชาวเมืองกำลังเล่นสนุกสำราญกันอยู่  เมื่อกงจักรแก้วพุ่งขึ้นมากลางอากาศจึงดูราวกับดวงจันทร์ขึ้น 2 ดวง   เมื่อลอยมาใกล้พื้นดินในระยะ 12 โยชน์  ชาวเมืองจึงได้ยินเสียงอันไพเราะจากกงจักรแก้วและเกิดความยินดีกันทุกคน  เสียงนั้นไพเราะยิ่งกว่าเสียงดนตรีทั้งหลาย  เมื่อกงจักรแก้วเข้ามาใกล้เมืองราว 1 โยชน์  เสียงกงจักรแก้วจะดังยิ่งขึ้นราวกับให้รู้ทั่วกันว่าพญาผู้มีบุญองค์นั้นจะได้เป็นพญามหาจักรพรรดิราช

 

พญามหาจักรพรรดิราชทรงคำนึงถึงกงจักรแก้ว  กงจักรแก้วก็มาถึงเมืองแล้วร่อนลงหน้าประตูเมือง  กระทำประทักษิณรอบเมือง 7 รอบ   เข้าสู่ราชมนเทียรประทักษิณอีก 7 รอบ แล้วเข้าไปนบนอบอยู่ทางทิศเหนือ  ชาวเมืองได้นำข้าวตอกดอกไม้ของหอมต่างๆ มาบูชากงจักรแก้วนั้น  รัศมีของกงจักรแก้วสว่างรุ่งเรืองแผ่ไปทั่วทั้งราชมนเทียร พญามหาจักรพรรดิราชเสด็จออกจากปราสาทมาชมกงจักรแก้วและจัดพิธีบูชาสักการะ   แล้วยกกองทัพอันยิ่งใหญ่งดงามไปจนสุดสิ้นแผ่นดิน แล้วเสด็จขึ้นไปบนอากาศ  เสนาบดีประกาศว่าบัดนี้พญามหาจักรพรรดิราชปราบทวีปทั้ง 4 ได้แล้ว ผู้ใดใคร่ชมบุญพระองค์ก็ให้รีบมา  คนทั้งหลายก็พากันแต่งกายงดงาม ถือข้าวตอกดอกไม้ไปบูชากงจักรแก้ว  ผู้ใดต้องการตามเสด็จก็สามารถเหาะขึ้นไปในอากาศได้  จึงมีขบวนผู้ตามเสด็จมากมาย โดยมีกงจักรแก้วนำไปข้างหน้า ตามด้วยพญามหาจักรพรรดิราช  

ด้วยเหตุที่พญามหาจักรพรรดิราชเสด็จไปปราบทวีปทั้ง 4 ได้  กงจักรแก้วจึงได้ชื่ออีกชื่อหนึ่งว่าอรินทมะ*