TLD-003-0917

จันทเสน (ชื่อตัวละคร)

จันทเสนชาดก   ปัญญาสชาดก  

จันทเสนเป็นตัวละครในเรื่องจันทเสนชาดก ในปัญญาสชาดก เป็นพระโพธิสัตว์ เป็นโอรสพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี

ในวันที่จันทเสนประสูติเกิดฝนแก้ว 7 ประการ มีศุภนิมิตปรากฏประดุจพระจันทร์และพระอาทิตย์ลอยลงมาหน้าพระลาน พระโอรสจึงได้รับการขนานนามว่าจันทเสน เหตุอัศจรรย์ที่แสดงถึงความเป็นผู้มีบุญญาธิการดังกล่าวนี้ เป็นเพราะในอดีตชาติ จันทเสนเกิดเป็นชายเข็ญใจแต่ได้ร่วมกับภรรยาพยายามหาทรัพย์มาปฏิสังขรณ์พระพุทธรูปที่แตกหักจนสดใสงดงาม ผลบุญนี้จึงทำให้ชายเข็ญใจได้ไปเกิดในสวรรค์ชั้นดุสิตแล้วจุติมาเกิดเป็นโอรสรูปงามของพระราชา

เมื่อจันทเสนเจริญวัย พระเจ้าพรหมทัตปรารถนาให้ขึ้นครองราชสมบัติแทนพระองค์ ได้ส่งสารไปยังพระยาร้อยเอ็ดหัวเมืองให้ส่งพระธิดาของตนมาให้จันทเสนได้เลือกเป็นคู่ในพิธีราชาภิเษกแต่จันทเสนกลับไม่พอใจนางใดเลยและทูลขอออกแสวงหาคู่ด้วยตนเอง

เมื่อจันทเสนเดินทางไป 10 โยชน์ถึงเมืองสากล* และได้ทอดพระเนตรเห็นพระธิดา 2 นางที่รูปทรงงดงามแต่มีกิริยาไม่สมกับเป็นขัตติยนารีจึงได้เดินทางไปอีก 20 โยชน์ จนถึงเมืองเอกลารภูมิ* และได้เห็นพระธิดา 5 นางที่งามดุจนางอัปสรแต่ไม่มีความสำรวมจึงเดินทางต่อไปอีก 30 โยชน์ ถึงเมืองอัมพังคนคร*ได้พบนายเนสาท*นายพรานผู้แม่นธนูที่นอกเมือง นายเนสาทได้แจ้งข่าวแก่จันทเสนว่าพระราชากำลังประกาศหาผู้เชี่ยวชาญการธนู หากยิงศรถูกนกยูงยนต์และจักรที่ยอดปราสาท 7 ชั้นได้ จะได้ครอบครองธิดาอุบลวาเทวี*ที่มีรูปสมบัติและคุณสมบัติเพียบพร้อม นายเนสาทเห็นลักษณะของจันทเสนเหมาะสมกับนางอุบลวาเทวีจึงได้มอบธนูให้

จันทเสนสามารถใช้ธนูนั้นยิงถูกนกยูงยนต์และจักรตกลงมาได้ พระเจ้าอัมพังคราช*จึงได้ทรงจัดงานอภิเษกแก่จันทเสนกับนางอุบลวาเทวี เมื่อจันทเสนพานางอุบลวาเทวีกลับเมืองพาราณสี ระหว่างทางได้พบโรธยักษ์*ที่สิงอยู่ที่ต้นไทร โรธยักษ์จะจับจันทเสนกินเป็นอาหารแต่จันทเสนได้ขอกลับไปเข้าเฝ้าพระบิดาพระมารดาก่อนจึงจะกลับมาเป็นอาหารของโรธยักษ์

พอครบกำหนด 3 วัน จันทเสนได้กลับมาพบโรธยักษ์ตามสัจวาจาที่ให้ไว้ ฝ่ายโรธยักษ์เห็นจันทเสนกลับมาโดยที่รอบสรีระมีรัศมีดุจเปลวไฟก็ตกใจกลัวจึงขอร้องให้กลับไป จันทเสนได้ให้โอวาทขอให้โรธยักษ์หยุดกินเนื้อมนุษย์ ด้วยความเลื่อมใสจันทเสน โรธยักษ์จึงสัญญา

ฝ่ายจันทเสนเมื่อได้ขึ้นครองราชย์แทนพระบิดาช่วงเวลาหนึ่งแล้วได้ทูลลาออกบวชเป็นดาบสบำเพ็ญพรตอยู่ในป่าหิมวันต์ เมื่อถึงอายุขัยจึงได้ไปเกิดบนพรหมโลก

สุมาลี ลิ้มประเสริฐ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)