TLD-003-1038

จุลธนุคคหบัณฑิต (ชื่อตัวละคร)

จุลธนุคคหชาดก   นิบาตชาดก  

จุลธนุคคหบัณฑิตเป็นตัวละครในเรื่องจุลธนุคคหชาดก ในนิบาตชาดก เป็นพราหมณ์

จุลธนุคคหบัณฑิตสำเร็จวิชาการยิงธนูจากเมืองตักสิลา อาจารย์เห็นว่าเป็นผู้มีความรู้เสมอด้วยตนจึงยกธิดาให้ ระหว่างทางไปเมืองพาราณสี ทั้งสองเดินผ่านเข้าไปในดงป่า พบช้างดุร้ายตัวหนึ่ง ซึ่งคนที่อาศัยอยู่บริเวณนั้นเกรงกลัวมาก จุลธนุคคหบัณฑิตใช้ธนูยิงช้างตัวนั้นล้ม ชาวบ้านจึงพ้นภัย ทั้งสองคนเดินทางต่อไป พบโจร 50 คนกำลังปิ้งเนื้อกินกันอยู่ใกล้ทางเดิน พวกโจรเห็นจุลธนุคคบัณฑิตกับภรรยามีอาภรณ์ประดับจึงจะจับตัว แต่หัวหน้าโจรดูลักษณะแล้ว เห็นว่าเป็นบุรุษประเสริฐ จึงห้ามบริวาร

จุลธนุคคหบัณฑิตให้ภรรยาไปขอเนื้อย่างจากโจรกลุ่มนั้น 1 ไม้ แต่โจรให้เนื้อดิบมา จุลธนุคคหบัณฑิตไม่พอใจจึงท้าทายโจร เมื่อบริวารโจรจะต่อสู้ จุลธนุคคหบัณฑิตก็แผลงศรที่เหลือ 49 ดอก ยิงบริวารโจรเสียชีวิต เหลือแต่หัวหน้าโจรซึ่งถูกจุลธนุคคหบัณฑิตตีให้ล้มลง เมื่อจะใช้ดาบตัดศีรษะหัวหน้าโจร ภรรยาของเขามีใจรักนายโจร จึงยื่นปลอกดาบให้จุลธนุคคหบัณฑิต แล้วส่งดาบให้หัวหน้าโจรฆ่าจุลธนุคคบัณฑิต นางไปกับนายโจรด้วยความพอใจ นายโจรไต่ถามความเป็นมาของนาง เห็นว่านางเป็นคนไม่ดี จึงคิดจะทิ้งเสีย เมื่อทั้งสองเดินทางมาถึงแม่น้ำซึ่งนายโจรรู้ว่าเป็นน้ำตื้น แต่ออกอุบายว่าแม่น้ำนี้มีจระเข้ดุ นางหลงกลจึงบอกให้นายโจรนำห่อผ้าเครื่องประดับของนางไปวางไว้ฝั่งตรงข้ามก่อน แล้วจึงค่อยกลับมารับนาง เมื่อนายโจรข้ามแม่น้ำไปแล้วก็ทิ้งนางไว้ นางต่อว่าโจร โจรตอบว่าเมื่อนางทรยศต่อสามี สักวันหนึ่งนางก็คงจะทรยศต่อตนได้ นางจึงได้แต่นั่งร้องไห้อยู่ที่กอตะไคร้น้ำ

ขณะนั้นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระอินทร์ เล็งทิพเนตรเห็นนาง ต้องการจะสั่งสอนนางให้รู้สึกละอายใจ จึงให้มาตลีเทพบุตรแปลงเป็นปลาและปัญจสิขแปลงเป็นนก พระองค์เองแปลงเป็นสุนัขจิ้งจอกคาบชิ้นเนื้อมา เข้าไปใกล้ๆ ที่ที่นางนั่ง เมื่อเห็นปลาตัวหนึ่งกระโดดขึ้นมาจากน้ำ สุนัขจิ้งจอกก็ทิ้งเนื้อชิ้นนั้นเพื่อจะเข้าไปคาบปลา แต่ปลากระโดดลงน้ำหนีไปก่อน นกก็บินมาเอาเนื้อไป นางเห็นสุนัขจิ้งจอกนั้นถูกความอยากเข้าครอบงำ ก็หัวเราะเยาะ พระอินทร์จึงกล่าวสั่งสอนนาง เปรียบเทียบการกระทำของนางว่าเลวร้ายกว่าความโลภอาหารของสุนัขจิ้งจอก แต่นางก็ไม่สำนึก

สายวรุณ น้อยนิมิตร , วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)