TLD-003-1092

เจติยราช, พระเจ้า (ชื่อตัวละคร)

เจติยราชชาดก   นิบาตชาดก  

พระเจ้าเจติยราชเป็นตัวละครในเรื่องเจติยราชชาดก อัฏฐกนิบาต ในนิบาตชาดก มีพระนามเดิมว่าอุปริจร* ต่อมาเสวยราชย์เป็นกษัตริย์แห่งกรุงโสตถิยนคร*ในเจติยรัฐ*

พระเจ้าเจติยราชทรงมีอิทธิ (ฤทธิ์) 4 อย่างคือ 1. เสด็จได้โดยทางอากาศ 2. มีเทวบุตร 4 องค์ถือดาบคอยพิทักษ์รักษาอยู่ประจำทั้ง 4 ทิศ 3. มีกลิ่นจันทน์หอมฟุ้งออกจากพระสรีระ 4. มีกลิ่นอุบลหอมฟุ้งออกจากพระโอษฐ์

พระองค์มีพระสหายชื่อโกรกฬัมภกะ*ผู้เป็นน้องชายของพระโพธิสัตว์ซึ่งเสวยชาติมาเกิดเป็นปุโรหิตกบิลพราหมณ์* ครั้งที่พระเจ้าเจติยราชยังเป็นราชกุมารได้ทรงเคยให้ปฏิญญาแก่โกรกฬัมภกะว่าถ้าพระองค์ขึ้นเสวยราชย์จะทรงตั้งโกรกฬัมภกะเป็นปุโรหิต แต่เมื่อได้ขึ้นครองราชย์แล้วก็ไม่ทรงกล้าถอดกปิลพราหมณ์ออกจากตำแหน่งปุโรหิต และเมื่อกปิลพราหมณ์เข้าเฝ้าก็จะทรงแสดงความเคารพยำเกรง กปิลพาหมณ์สังเกตเห็นพระอาการก็คิดว่าธรรมเนียมราชการจะบริหารได้ดีพระราชาต้องได้ผู้ที่มีวัยใกล้เคียงมาทำราชการ จึงทูลลาออกบวชเป็นดาบส แล้วตั้งบุตรของตนให้เป็นปุโรหิต ฝ่ายโกรกฬัมภกะอาฆาตแค้นกปิลพราหมณ์พี่ชายที่ไม่ยกตำแหน่งปุโรหิตให้ตน

วันหนึ่งเมื่อพระเจ้าเจติยราชทรงรู้เรื่องนี้จากโกรกฬัมภกะก็ตรัสว่าอีก 7 วันข้างหน้าจะทรงกระทำมุสาวาท คือกล่าวมุสาให้น้องเป็นพี่และให้พี่เป็นน้องเพื่อโกรกฬัมภกะจะได้เป็นปุโรหิต ฝ่ายชาวเมืองเมื่อรู้ข่าวว่าพระราชาจะทรงกระทำมุสาวาทก็สงสัยว่าเป็นอย่างไร เพราะในสมัยนั้นคนล้วนกล่าวแต่วาจาสัตย์ ปุโรหิตผู้บุตรรู้เรื่องนี้ก็ไปเล่าให้กบิลดาบสฟัง กบิลดาบสสั่งว่าเมื่อครบ 7 วันให้มาบอกตน

ครั้นถึงวันกำหนดที่พระเจ้าเจติยราชจะทรงกระทำมุสาวาทก็มีประชาชนชวนกันมาประชุมเฝ้าดูอยู่ที่หน้าพระลาน พระเจ้าเจติยราชเสด็จออกประทับอยู่กลางอากาศ ฝ่ายกบิลดาบสก็เหาะมาแล้วลาดหนังรองนั่งเฉพาะพระพักตร์ แล้วทูลเตือนว่าการกล่าวมุสาเป็นบาปหนักเพราะเป็นการทำลายธรรมและทำลายตนเอง

ถ้าพระเจ้าเจติยราชทรงกระทำมุสาวาทอิทธิทั้งสี่ของพระองค์ก็จะสูญสิ้นไป เทพบุตรทั้งสี่ก็จะหนีจาก กลิ่นเหม็นเน่าก็จะออกจากพระสรีระและพระโอษฐ์ ถ้าไม่ทรงฟังคำทักท้วง ยังคงตรัสมุสาพระองค์ก็จะถูกธรณีสูบไปสู่นรกอเวจี

เมื่อพระเจ้าเจติยราชได้ฟังก็ตกพระทัยกลัว แต่ก็ทรงกระทำมุสาวาทตามที่ได้ลั่นพระโอษฐ์ไว้ว่า กบิลดาบสเป็นน้องชายของโกรกฬัมภกะ ทันใดนั้นคำทูลเตือนของกบิลดาบสก็เป็นจริงคืออิทธิทั้ง 4 ของพระองค์ก็สูญสิ้นไป พระเจ้าเจติยราชทรงตกลงยังพื้นดิน แต่ยังคงตรัสมุสาอีกถึง 6 ครั้งโดยไม่สนพระทัยคำเตือนของกบิลดาบส พระวรกายจึงถูกธรณีสูบตั้งแต่ข้อพระบาท พระชงฆ์ พระชานุ บั้นพระองค์ พระนาภี และพระถัน และเมื่อตรัสมุสาเป็นครั้งที่ 7 แผ่นดินก็แยกออกสูบพระองค์ไปสู่นรกอเวจี ฝ่ายบรรดาโอรสทั้ง 5 องค์ของพระเจ้าเจติยราชวอนขอให้กบิลดาบสช่วยเหลือพวกตน กบิลดาบสจึงแนะเส้นทางให้โอรสทั้งห้าแยกย้ายกันเดินทางไปยังสถานที่ต่าง ๆ แล้วสร้างเมืองใหม่ขึ้น ณ ที่นั้น ๆ

สายวรุณ น้อยนิมิตร , ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)