TLD-003-1103

เจ้าพนักงานโพธิสัตว์ (ชื่อตัวละคร)

ตัณฑุลนาฬิชาดก   นิบาตชาดก  

เจ้าพนักงานโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องตัณฑุลนาฬิชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

สมัยหนึ่งพระเจ้าพรหมทัตทรงครองเมืองพาราณสี ครั้งนั้นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นเจ้าพนักงานตีราคาพัสดุซึ่งจัดซื้อเป็นของหลวง พระโพธิสัตว์ตีราคาของที่ต้องซื้ออย่างยุติธรรม จ่ายเงินค่าของตามสมควร ฝ่ายพระราชามีพระอัธยาศัยโลภ ทรงดำริว่าการตีราคาของที่ซื้อเช่นนั้น ทำให้เปลืองพระราชทรัพย์ จึงมีพระดำริจะเปลี่ยนเจ้าพนักงานใหม่

วันหนึ่งทอดพระเนตรเห็นชาวบ้านเดินผ่านมาจึงทรงตั้งให้เป็นเจ้าพนักงานตีราคา พนักงานใหม่ผู้นี้เป็นคนเขลาตีราคาของต่างๆ ตามใจชอบ วันหนึ่งมีพ่อค้าม้านำม้า 500 ตัวมาจากทางเหนือ เจ้าพนักงานผู้นี้ตีราคาม้าทั้ง 500 ตัวเท่ากับข้าวสาร 1 ทะนาน แล้วนำม้าไป พ่อค้าจึงไปปรึกษาเจ้าพนักงานคนเดิมคือพระโพธิสัตว์

พระโพธิสัตว์ออกอุบายให้ติดสินบนเจ้าพนักงานแล้วขอให้ตีราคาข้าวสาร 1 ทะนานหน้าที่นั่งพระเจ้าพรหมทัต พ่อค้าติดสินบนแล้วไปเฝ้าพระเจ้าพรหมทัต พระโพธิสัตว์และอำมาตย์อื่นๆ ก็ไปด้วย พ่อค้าทูลพระราชาให้ทรงถามเจ้าพนักงานว่าข้าวสาร 1 ทะนานนั้นราคาเท่าไร เจ้าพนักงานตอบว่าราคาเท่ากรุงพาราณสีทั้งภายในและภายนอก

พระโพธิสัตว์จึงถามว่าข้าวสารทะนานเดียวมีค่าเท่ากับม้า 500 ตัวหรือ และข้าวสารทะนานเดียวมีค่าเท่ากับเมืองพาราณสีหรือ พวกอำมาตย์ได้ฟังก็พากันหัวเราะและกล่าวเย้ยหยันปัญญาของผู้ตีราคา ทำให้พระเจ้าพรหมทัตทรงละอายอย่างยิ่ง ตรัสสั่งให้ขับไล่ชายผู้นั้นไป และมอบตำแหน่งพนักงานตีราคาพัสดุคืนแก่พระโพธิสัตว์

วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)