TLD-003-1157

ฉัตตกุมาร (ชื่อตัวละคร)

พรหาฉัตตชาดก   นิบาตชาดก  

ฉัตตกุมารเป็นตัวละครในเรื่องพรหาฉัตตชาดก จตุกกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นโอรสพระเจ้าโกศลแห่งเมืองสาวัตถี ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอำมาตย์ ทำหน้าที่สอนอรรถธรรมแด่พระราชา

วันหนึ่งพระเจ้าพรหมทัตยกทัพไปทำสงครามกับพระเจ้าโกศลแห่งเมืองสาวัตถีและจับพระเจ้าโกศลได้ แต่ฉัตตกุมารปลอมตัวหนีออกจากเมืองไปได้ พระเจ้าพรหมทัตตั้งข้าหลวงให้รักษาเมืองไว้ แล้วนำสมบัติทั้งหลายกลับไปใส่ตุ่มโลหะฝังไว้ในอุทยานเมืองพาราณสี ฉัตตกุมารไปศึกษาที่เมืองตักสิลาจนสำเร็จไตรเพทและศิลปะ 18 ประการ แล้วเที่ยวไปศึกษาศิลปศาสตร์ที่สำนักอื่นๆ อีก จากนั้นได้บวชเป็นดาบสศึกษาวิชาที่ปัจจันตคามจนรู้ศิลปวิทยาทั้งปวง

ต่อมาฉัตตกุมารได้เป็นศาสดามีดาบส 500 ตนเป็นบริวาร วันหนึ่งฉัตตดาบสพาบริวารไปพักอยู่ในอุทยานเมืองพาราณสีแล้วเข้าไปภิกขาจารในเมือง พระเจ้าพรหมทัตเห็นอิริยาบถของฉัตตดาบสก็เลื่อมใส นิมนต์ไปฉันภัตตาหารในท้องพระโรง แล้วตรัสถามปัญหาธรรม ฉัตตดาบสก็ตอบได้ทั้งหมด

พระเจ้าพรหมทัตโปรดมากจึงให้ฉัตตดาบสกับบริวารอาศัยอยู่ในอุทยานต่อไป ฉัตตดาบสต้องการรู้ว่าพระเจ้าพรหมทัตฝังสมบัติของพระเจ้าโกศลไว้ที่ใดจึงใช้มนตร์ค้นขุมทรัพย์จนรู้ที่ซ่อน ก็คิดจะนำสมบัติกลับไปเมืองสาวัตถีแล้วขึ้นครองราชย์ ดาบสบริวารรู้เรื่องก็ขอติดตามไปด้วย แล้วทุกคนก็ช่วยกันขุดสมบัติขึ้นมาใส่กระสอบ เอาหญ้าใส่ตุ่มไว้แทน แล้วขนทรัพย์ไป เมื่อถึงเมืองสาวัตถีฉัตตกุมารถอดข้าหลวงของพระเจ้าพรหมทัตออก ซ่อมแซมพระนคร แล้วครองราชย์สืบต่อมา

ฝ่ายพระเจ้าพรหมทัตรู้ว่าทรัพย์สมบัติถูกขโมยไปหมด มีเพียงแต่หญ้าอยู่เต็มตุ่ม ก็เสียพระทัยมากจนบ่นเพ้อถึงแต่หญ้า เมื่ออำมาตย์โพธิสัตว์ช่วยปลอบ พระองค์ก็คลายโศก กลับคืนสติ และทรงครองราชย์โดยธรรมสืบมา

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)