TLD-003-1204

ชัยทิส, พระเจ้า (ชื่อตัวละคร)

ชัยทิสชาดก   นิบาตชาดก  

พระเจ้าชัยทิสเป็นตัวละครในเรื่องชัยทิสชาดก ติงสนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นกษัตริย์แห่งกปิลรัฐ

เมื่อพระมารดาของพระเจ้าชัยทิสประสูติโอรสองค์แรก ได้มีนางยักขินีมาจับพระโอรสเคี้ยวกิน ต่อมาเมื่อนางประสูติโอรสองค์ที่ 2 นางยักขินีก็มาจับพระกุมารกินอีก จนถึงโอรสองค์ที่ 3 มีการป้องกันเป็นอย่างดี เมื่อนางยักขินีอุ้มพระกุมารได้แล้วยังไม่ทันเคี้ยวกินก็ถูกไล่ตามล่าตัว ต้องหนีลงไปทางท่อน้ำ ขณะนั้นพระกุมารอ้าปากกินนมของนางยักษ์ นางยักษ์ก็เกิดความรักเหมือนลูกจึงนำพระกุมารไปเลี้ยงดู ณ ที่อยู่ของตน เมื่อกุมารเติบโตขึ้นนางก็นำเนื้อมนุษย์มาให้กิน

ฝ่ายพระมารดาได้ประสูติโอรสองค์ที่ 4 อย่างปลอดภัย พระกุมารได้ชื่อว่าชัยทิส และได้ครองราชสมบัติในเวลาต่อมา ส่วนพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโอรสของพระเจ้าชัยทิสชื่อว่า อลีนสัตตุกุมาร*

วันหนึ่งขณะที่พระเจ้าชัยทิสกำลังจะออกไปล่ากวางในป่า ได้มีพราหมณ์ชาวตักสิลาชื่อ นันทะ ขอเข้าเฝ้าเพื่อแสดงคาถา 400 คาถาให้ฟัง พระองค์บอกให้พราหมณ์อยู่รอก่อนแล้วจะกลับมาฟัง เมื่อเข้าป่าล่าเนื้อได้ พระเจ้าชัยทิสก็หิ้วซากกวางเดินผ่านที่อยู่ของของบุตรเลี้ยงนางยักขินี ซึ่งพระองค์ไม่รู้ว่าเป็นเชษฐา บุตรเลี้ยงนางยักขินีจะจับพระองค์กิน พระเจ้าชัยทิสขอร้องให้ปล่อยไปก่อนเพราะได้ผัดกับพราหมณ์ไว้ว่าจะประทานทรัพย์ให้หลังกลับจากล่าสัตว์ เมื่อเสร็จกิจนี้แล้วจะกลับมาให้กิน บุตรเลี้ยงนางยักษ์จึงยอมปล่อยพระองค์ไป พระเจ้าชัยทิสกลับถึงพระนคร ได้ฟังคาถาจากนันทพราหมณ์แล้วประทานทรัพย์ให้ 4,000 หลังจากนั้นได้เรียกอลีนสัตตุมามอบราชสมบัติให้ และจะเสด็จไปให้บุตรเลี้ยงนางยักษ์กินตามสัญญา เมื่ออลีนสัตตุรู้เรื่องก็ขอไปแทน

เมื่อบุตรเลี้ยงนางยักษ์ได้พบและสนทนากับอลีนสัตตุ เห็นว่าเป็นผู้กตัญญู ตั้งอยู่ในธรรม มีวาจาสัตย์จึงไม่กล้ากิน เพราะถ้าใครกินบุคคลประเสริฐเช่นนี้ ศีรษะผู้นั้นจะต้องแตกออกเป็น 7 เสี่ยง อลีนสัตตุให้บุตรเลี้ยงนางยักษ์รับศีล 5 ขณะนั้นก็สงสัยว่ายักษ์ตนนี้ไม่มีลักษณะของยักษ์ เช่น ตาแดงและไม่กระพริบ ไม่มีเงา เป็นต้น ทรงพิจารณาดูเห็นว่าน่าจะเป็นมนุษย์ และน่าจะเป็นเชษฐาของพระบิดาที่ถูกนางยักขินีจับไปเมื่อหลายปีก่อน ทั้งสองจึงพากันไปหาพระดาบสผู้มีตาทิพย์ให้ช่วยพิสูจน์ พระดาบสก็ยืนยันว่าทั้งสองเป็นลุงและหลาน บุตรเลี้ยงนางยักษ์เชื่อจึงขอบวชในสำนักพระดาบส พระโพธิสัตว์อลีนสัตตุกลับไปทูลพระเจ้าชัยทิส พระองค์เสด็จมาเชิญพระเชษฐาครองราชย์ แต่พระดาบสไม่ยอม ทรงเชิญให้พระดาบสไปพำนักในอุทยาน แต่ดาบสก็ปฏิเสธอีก พระเจ้าชัยทิสจึงสั่งให้ขุดคลองผ่านมาใกล้อาศรม ให้ตั้งหมู่บ้านขึ้นโดยให้ชาวเมืองประมาณ 1,000 คนไปอาศัยอยู่เพื่อให้เป็นที่ภิกขาจารของดาบสทั้งหลาย

สายวรุณ น้อยนิมิตร , วัลยา ช้างขวัญยืน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)