TLD-003-1274

โชติปาสาณ (ชื่อปกิณกะ)

ไตรภูมิโลกวินิจฉยกถา  ไตรภูมิกถา  

โชติปาสาณ เป็นก้อนหินในเรื่องไตรภูมิกถา เป็นหินที่เกิดไฟลุกขึ้นเองได้เมื่อต้องการจะใช้หุงข้าว

ไตรภูมิกถากล่าวถึงโชติปาสาณไว้ว่า ในแผ่นดินอุดรกุรุนั้นยังมีศิลาสิ่งหนึ่งชื่อโชติปาสาณ คนทั้งหลายฝูงนั้นเอาเข้าสารนั้นมาใส่ในหม้อทองอันเรืองงามดั่งแสงไฟ จึงยกไปตั้งลงเหนือศิลาอันชื่อโชติปาสาณ บัดใจหนึ่งก็เป็นไฟลุกขึ้นแต่ก้อนศิลาอันชื่อโชติปาสาณนั้น เมื่อข้าวสุกไฟที่ลุกโชติช่วงนั้นจะดับไปเอง “ครั้นเขาเห็นไฟนั้นดับแล้วเขาก็รู้ว่าเข้านั้นสุกแล้ว เขาจึงเอาถาดแลตระไลทองนั้นอันใสงามนั้นมาคดเอาเข้าใสในถาดแลตระไลทองนั้นแล” ไตรภูมิกถากล่าวถึงโชติปาสาณอีกครั้งหนึ่งเมื่อเล่าเรื่องของโชติกเศรษฐี* ว่าเมื่อนางแก้ว*จากอุตตรกุรุทวีป*มาอยู่เป็นภรรยาของท่านเศรษฐีนั้น “นางเอาหม้อเข้าแก้วมาด้วยลูกหนึ่ง เอาอันเป็นก้อนเส้าเท่าลูกฟักมาด้วย 3 ก้อน แลแก้วนั้นชื่อโชติปาสาณ” นางแก้วทั้งหุงข้าวต้มแกงให้โชติกเศรษฐีรับประทานด้วยวิธีที่กล่าวมาแล้ว ดังนี้ “ครั้นเอาหม้อตั้งขึ้นบัดเดี๋ยว ไฟหากลุกขึ้นในก้อนเส้าแก้วนั้นเอง ครั้นว่าเข้านั้นสุกไส้ไฟหากดับไปเองแล เมื่อแกงและทำเข้าหนมเข้าต้มของกินอันใดๆ ก็ดุจเดียวแล”

วัลยา ช้างขวัญยืน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)