รหัสชุดข้อมูล
ชื่อ - สกุล
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามกุฎราชกุมาร
เกิด
วันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2421
เสียชีวิต
วันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2436
ประวัติ
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามกุฎราชกุมาร พระนามเดิม สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา บรมราชเทวี (ต่อมาคือสมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า) เมื่อวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2421 ที่พระตำหนักสมเด็จพระบรมราชเทวี ในพระบรมมหาราชวัง
เมื่อทรงเจริญพระชนมายุได้เดือนหนึ่ง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้จัดพระราชพิธีขึ้นพระอู่ มีเห่กล่อมช้าลูกหลวงอย่างราชประเพณี ครั้นพ.ศ. 2429 พระชนม์ 9 พรรษา ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีพระราชพิธีลงสรงสนานเฉลิมพระปรมาภิไธยเป็นการใหญ่เต็มพระราชพิธี ที่หน้าพระที่นั่งชลังคพิมาน โปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร แล้วโปรดให้สร้างวังใหม่ที่ทุ่งประทุมวัน เรียกกันว่า วังกลางทุ่ง แต่เนื่องจากสมเด็จพระบรมชนกนาถโปรดให้ประทับใกล้ชิดพระองค์เพื่อทรงศึกษาราชการแผ่นดิน จึงประทับในพระบรมมหาราชวังตลอดมา
ครั้นพระชนม์ 13 พรรษา ทรงรับพระราชพิธีโสกันต์บนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท สรงน้ำมุรธาภิเษก ณ เขาไกรลาส ครั้นโสกันต์แล้ว โปรดเกล้าฯ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์นพรัตน์ราชวราภรณ์ดวงหนึ่ง มหาจักรีบรมราชวงศ์ดวงหนึ่ง ปฐมจุลจอมเกล้าดวงหนึ่ง ช้างเผือกสยามและมงกุฎสยาม ภายหลังทรงได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของพระเจ้าแผ่นดินต่างประเทศส่งมาพระราชทานคือ เครื่องราชอิสริยาภรณ์นกอินทรีแดงของกรุงเยอรมัน เครื่องราชอิสริยาภรณ์ลิบยองคอเนอของกรุงฝรั่งเศส เป็นต้น
ต่อมาทรงผนวชเป็นสามเณรที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม มีสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ เป็นพระอุปัชฌาย์ พระสงฆ์ราชาคณะฝ่ายธรรมยุติกนิกายเป็นพระอันดับ แล้วเสด็จประทับ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร ภายหลังพระองค์ได้ทรงถวายเทศน์มหาชาติกัณฑ์สักรบรรพ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม ครั้งนั้นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระภาณุพันธุวงศ์วรเดช (พระยศขณะนั้น) ทรงบัญชาการทำสำเภาเครื่องสด มีเครื่องบริขารกัปปิยภัณฑ์ ประดับประดาสำเภาเป็นเครื่องบูชากัณฑ์เทศน์
เมื่อทรงลาผนวชแล้ว ทรงศึกษาภาษาอังกฤษที่โรงเรียนราชกุมาร มีมิสเตอร์อาร์ แอล มอรันต์ เป็นพระอาจารย์ และทรงศึกษาเล่าเรียนภาษาบาลี สันสกฤต โคลงฉันท์กาพย์กลอน กับพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2436 พระชนมพรรษาได้ 17 พรรษา
ผลงาน / งานประพันธ์
1. จดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน ตั้งแต่วันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2416 – วันที่ 15 มีนาคม พ.ศ. 2436
2. วชิรญาณสุภาษิต 1 บท
3. กลอนจารึกแต่งประทีปที่บางปะอิน จารึกลับแลโคลงถวายชัยมงคล 3 บท
4. โคลงความรัก จำนวน 1 บท ในโคลงว่าด้วยของสิ่งเดียว ต่อมารวมพิมพ์ใหม่ใช้ชื่อว่า โคลงพิพิธพากย์
5. พระราชดำรัสทรงตอบพระบรมวงศานุวงศ์ ผู้แทนรัฐบาลต่างประเทศ ข้าทูลละอองธุลี พระบาท ในการเฉลิมพระปรมาภิไธย พ.ศ. 2429
6. พระราชดำรัสพระราชทานแก่นักเรียนโรงเรียนสุนันทาลัย
7. คำนมัสการไหว้ครูเพลงรำอาวุธที่เกาะสีชัง
8. พระราชดำรัสตอบนักเรียนโรงเรียนอัสสัมชัญ
9. สุภาษิตคำโคลง (ในวชิรญาณวิเศษ เล่ม 8)
ผู้เรียบเรียง
บุหลง ศรีกนก, พลตรี หม่อมราชวงศ์ศุภวัฒย์ เกษมศรี
เอกสารอ้างอิง
จดหมายเหตุเรื่องทรงตั้งพระบรมวงศานุวงศ์กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1 และ เล่ม 2. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. (คณะกรรมการจัดทำหนังสือที่ระลึกจดหมายเหตุพระราชพิธีสมมงคลพระชนมายุเท่าพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พ.ศ. 2545)
ณัฐวุฒิ สุทธิสงคราม. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช. กรุงเทพฯ : แพร่พิทยา, 2516.
ราชกิจจานุเบกษา จ.ศ. 1250 เล่ม 5.
สยามไมตรี เล่ม 1 ร.ศ. 113.
คำสำคัญ
นามานุกรม