พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท พระนามเดิม พระองค์เจ้านวม เป็นพระราชโอรสพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยประสูติแต่เจ้าจอมมารดาปรางใหญ่ เมื่อวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2351
พระองค์เจ้านวมทรงได้รับการศึกษาเบื้องต้นจากเจ้านายสตรีในพระบรมมหาราชวัง เมื่อทรงโสกันต์แล้วได้ทรงผนวชเป็นสามเณรในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เป็นศิษย์ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
พระองค์เจ้านวมทรงศึกษาวรรณคดี ศาสนา โบราณราชประเพณี และทรงศึกษาวิชาทางแพทย์แบบดั้งเดิมจากพระมารดาและขรัวตาขรัวยายซึ่งเป็นแพทย์แผนโบราณแห่งตำบลบางช้าง เมืองสมุทรสงคราม ทั้งยังทรงศึกษาเพิ่มเติมจากหมอหลวงและตำราต่าง ๆ จนทรงมีความรู้ทางแพทย์แผนโบราณเป็นอย่างดี ในพ.ศ. 2371 ทรงเริ่มศึกษาความรู้ตามแบบตะวันตกจากคณะมิชชันนารี ได้ทรงศึกษาภาษาอังกฤษและความรู้อื่น ๆ โดยเฉพาะวิชาการแพทย์ ในพ.ศ. 2373 ได้ทรงศึกษาจากนายแพทย์แดนบีช บรัดเล (หมอบรัดเล) และคณะ ซึ่งเป็นมิชชันนารีคณะต่อมา พระองค์เจ้านวมได้ทรงพยายามประยุกต์ความรู้ทางการแพทย์ตะวันตกเข้ากับการแพทย์ดั้งเดิมของไทยในการรักษาโรคต่าง ๆ
พ.ศ. 2385 ตำแหน่งเจ้ากรมหมอหลวงว่างลง พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาให้พระองค์เจ้านวมเป็นพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวงศาธิราชสนิท ดำรงตำแหน่งเจ้ากรมหมอหลวง ต่อมาพ.ศ. 2394 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็น พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท
กรมหลวงวงศาธิราชสนิททรงมีบทบาทสำคัญในการทำให้การแพทย์แผนใหม่เป็นที่รู้จักและยอมรับมากขึ้น นอกจากราชการกรมหมอหลวงแล้วยังทรงได้รับมอบหมายให้ปฏิบัติราชการในกรมอื่น ๆ ด้วย เช่น ทรงกำกับราชการกรมมหาดไทยและพระคลังสินค้า ทรงเป็นแม่ทัพหลวงในสงครามเชียงตุง ทรงเป็นที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน และเป็นพระอาจารย์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
กรมหลวงวงศาธิราชสนิทสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 16 สิงหาคม 2414 พระชนมายุได้ 64 ปี ทรงเป็นต้นราชสกุลสนิทวงศ์
ในพ.ศ. 2551 เนื่องในวาระฉลองวันประสูติครบ 200 ปี องค์การการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ได้ประกาศยกย่องพระเกียรติคุณให้กรมหลวงวงศาธิราชสนิททรงเป็นบุคคลสำคัญของโลก สาขาปราชญ์และกวี
กุหลาบ มัลลิกะมาส และวิพุธ โสภวงศ์. ประวัติวรรณคดี 2. พิมพ์ครั้งที่ 10. กรุงเทพฯ : คุรุสภา, 2545.
ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. คนดีที่ข้าพเจ้ารู้จัก. กรุงเทพฯ : บัณฑิตการพิมพ์, 2527.
อรวรรณ ทรัพย์พลอย. “บทบาทและความสำคัญของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิทในการบริหารราชการแผ่นดิน.” วิทยานิพนธ์ภาควิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2535.
นามานุกรม