รหัสชุดข้อมูล
ชื่อ - สกุล
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช
เกิด
วันที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2398
เสียชีวิต
วันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2468
ประวัติ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช พระนามเดิม พระองค์เจ้าศุขสวัสดิ์ เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาจันทร์ พระสนมเอก เมื่อวันที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2398 ในพระบรมมหาราชวัง
พระองค์เจ้าศุขสวัสดิ์ เป็นพระเจ้าลูกเธอพระรุ่นใหญ่ในรัชกาลที่ 4 เมื่อพระชันษาเจริญวัยได้ตามเสด็จสมเด็จพระบรมชนกนาถอยู่เสมอ ได้ทรงเห็นเหตุการณ์และขนบธรรมเนียมในปลายรัชกาล ที่ 4 โดยตลอด ครั้นพ.ศ. 2410 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้โสกันต์ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ต่อมาพ.ศ. 2411 ทรงผนวชเป็นสามเณร ทรงเริ่มรับราชการในกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ ตำแหน่งคะเด็ต (นักเรียนนายร้อย) ทหารมหาดเล็ก ต่อมาทรงรับราชการในตำแหน่งต่างๆ จนเมื่อ พ.ศ. 2462 โปรดเกล้าฯ ให้เป็นนายพลโท
กรมหลวงอดิศรอุดมเดชมีพระอาการประชวรพระปัปผาสะมาช้านาน สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2468 พระชันษาได้ 69 ปี ทรงเป็นต้นราชสกุลศุขสวัสดิ์ มีหม่อมเจ้าชาย 22 องค์ หม่อมเจ้าหญิง 14 องค์ ไม่ทราบแน่ชัดว่าเป็นหม่อมเจ้าชายหรือหม่อมเจ้าหญิง 1 องค์ รวม 37 องค์
ผลงาน / งานประพันธ์
1. กลอนจารึกแต่งประทีปที่บางปะอิน
จารึกลับแลเฉลิมพระเกียรติยศ สมเด็จพระรามาธิบดี (อู่ทอง) ที่ 1
2. โคลงภาพเรื่องรามเกียรติ์ที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
โคลงนารายณ์สิบปาง ปางที่ 8 อัปสราวตาร พระนารายณ์อวตารเป็นนางอัปสรเพื่อลวงนนทุก จำนวน 14 บท
ห้องที่ 48 รวมโคลง 28 บท เนื้อความตั้งแต่นางสุพรรณมัจฉาตั้งครรภ์จนถึงไมยราพนำมัจฉานุไปเลี้ยงเป็นบุตรบุญธรรม
3. โคลงภาพพระราชพงศาวดาร
โคลงประกอบรูปที่ 36 แผ่นดินสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ภาพเสด็จไปตีเมืองหงษาวดี
โคลงประกอบรูปที่ 53 แผ่นดินสมเด็จพระเพทราชา ภาพอ้ายธรรมเถียรเปนขบถ
4. โคลงความพยาบาท โคลงความกล้าหาญ และโคลงความโลภ ในโคลงสุภาษิตเจ้านาย
5. โคลงความชอบ ในโคลงว่าด้วยของสิ่งเดียว ต่อมาพิมพ์รวมเป็นเล่มใช้ชื่อว่าโคลงพิพิธพากย์
6. เรื่องม้า
ผู้เรียบเรียง
บุหลง ศรีกนก, พลตรี หม่อมราชวงศ์ศุภวัฒย์ เกษมศรี
เอกสารอ้างอิง
จดหมายเหตุเรื่องทรงตั้งพระบรมวงศานุวงศ์กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1 และ เล่ม 2. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. (คณะกรรมการจัดทำหนังสือที่ระลึกจดหมายเหตุพระราชพิธีสมมงคลพระชนมายุเท่าพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พ.ศ. 2545)
จดหมายเหตุเสด็จประพาสต่างประเทศในรัชกาลที่ 5 เสด็จเมืองสิงคโปร์ แลเมืองเบตาเวียครั้งแรกแลเสด็จประพาสอินเดีย. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2468. (เจ้าภาพพิมพ์ในงานพระศพ พระเจ้าบรมวงศเธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ณพระเมรุท้องสนามหลวง พ.ศ. 2468)
ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พล.ต. ม.ร.ว. และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : บรรณกิจ, 2549.
คำสำคัญ
นามานุกรม