รหัสชุดข้อมูล
ชื่อ - สกุล
เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (เปีย มาลากุล)
เกิด
เสียชีวิต
วันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2459
ประวัติ
เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี นามเดิม หม่อมราชวงศ์เปีย มาลากุล เป็นบุตรพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นบำราบปรปักษ์กับหม่อมเปี่ยม เริ่มรับราชการครั้งแรกในกรมศึกษาธิการ ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นหลวงไพศาลศิลปสาตร จนถึงพ.ศ.2435 ย้ายไปกระทรวงมหาดไทย โดยดำรงตำแหน่งเป็นเลขานุการเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย คือสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ต่อมาได้เป็นพระมนตรีพจนกิจ
พ.ศ. 2436 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระอภิบาลตามเสด็จสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ (พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว) ไปประเทศอังกฤษ โดยได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนเป็นพระยาวิสุทธสุริยศักดิ์ และย้ายไปสังกัดกรมมหาดเล็ก
เมื่อกลับจากยุโรปในพ.ศ. 2442 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่าพระยาวิสุทธสุริยศักดิ์มีความเหมาะสมแก่ตำแหน่งอธิบดีโรงเรียนมหาดเล็ก ด้วยเป็นผู้ใส่ใจในการเรียนวิชาหาความรู้มาตั้งแต่เยาว์วัย และได้ไปเป็นพระอภิบาลของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ที่ประเทศอังกฤษเป็นเวลาหลายปี นอกจากนั้นพระยาวิสุทธิสุริยศักดิ์เคยรับราชการในกระทรวงธรรมการและกระทรวงมหาดไทย เข้าใจระเบียบราชการพลเรือนเป็นอย่างดี ตลอดจนมีตำแหน่งในกรมมหาดเล็กด้วย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาวิสุทธิสุริยศักดิ์เป็นอธิบดีโรงเรียนมหาดเล็กหลวง แล้วรับราชการเป็นปลัดทูลฉลองกระทรวงธรรมการในเวลาต่อมา
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเสนาบดีกระทรวงศึกษาธิการ ตั้งแต่ พ.ศ.2454 - 2458 และเป็นกรรมการหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนครระหว่างพ.ศ. 2453 – 2458 ระหว่างนั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี
เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดีสมรสกับท่านผู้หญิงเสงี่ยม มีบุตรธิดาทั้งสิ้น 10 คน บุตรชายท่านหนึ่งที่มีชื่อเสียงอย่างยิ่งในวงการการศึกษา คือหม่อมหลวง ปิ่น มาลากุล
เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดีถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ ปีมะโรง พ.ศ. 2459
ผลงาน / งานประพันธ์
1. ฉันท์เฉลิมพระเกียรติเจ้าฟ้ากุณฑล ใน กลอนจารึกแต่งประทีปที่บางปะอิน
2. บทดอกสร้อยสุภาษิต* บทเด็กเอ๋ยพายนายเอ๋ยโยก
3. โคลงภาพพระราชพงศาวดาร
โคลงประกอบรูปที่ 64 จลาจลสมัย ภาพเจ้าตากตีค่ายพม่าที่โพธิ์สามต้น
โคลงประกอบรูปที่ 75 แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ภาพกรมพระราชวังหลังจับพม่ามาถวาย
4. โคลงศัพท์เก่าใหม่ ในวชิรญาณวิเศษเล่ม 5
5. โคลงความทุจริต ในวชิรญาณวิเศษเล่ม 4
6. สูทสาตร ใน โคลงยอพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมสมเด็จพระบำราบปรปักษ์
7. หนังสือกราบบังคมทูลในพระราชหัตถเลขาและหนังสือกราบบังคมทูล
8. สมบัติผู้
ผู้เรียบเรียง
เอกสารอ้างอิง
พระเสด็จสุเรนทราธิบดี, เจ้าพระยา. พระราชหัตถเลขา และหนังสือกราบบังคมทูล เล่ม 1. กรุงเทพ : คุรุสภา, 2506.
เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. (คณะกรรมการจัดพิมพ์หนังสือที่ระลึกและจดหมายเหตุพระราชพิธีสมมงคลพระชนมายุเท่าพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช)
คำสำคัญ
นามานุกรม