รหัสชุดข้อมูล
ชื่อ - สกุล
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร
เกิด
วันที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2385
เสียชีวิต
วันที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2444
ประวัติ
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร พระนามเดิม หม่อมเจ้าชายกระจ่าง ลดาวัลย์ เป็นพระโอรสพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี (ต้นราชสกุลลดาวัลย์) ประสูติเมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2385
หม่อมเจ้าชายกระจ่างทรงบรรพชาเป็นสามเณรมาแต่ทรงพระเยาว์ ทรงศึกษาพระปริยัติธรรมและเข้าแปลพระคัมภีร์ในที่ประชุมพระราชาคณะ สอบไล่พระปริยัติธรรมได้ 5 ประโยคตั้งแต่ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงผนวชเป็นพระภิกษุ ประทับ ณ วัดโสมนัสวิหาร
ต่อมาเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาวัดราชบพิธได้ทรงพระกรุณาโปรดเลื่อนขึ้นเป็นหม่อมเจ้าพระราชาคณะ เสด็จมาครองวัดราชบพิธ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระผนวช หม่อมเจ้าพระอรุณนิภาคุณากรได้เสด็จมาประจำอยู่ในพระตำหนักที่พระพุทธรัตนสถาน เป็นผู้คอยทูลแนะนำตักเตือนให้ทรงประพฤติปฏิบัติให้ต้องตามพระวินัยบัญญัติ
พ.ศ. 2430 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร เดิมจะทรงได้รับเครื่องราชอิสริยยศสำหรับสืบตระกูลในกรมหมื่นภูมินทรภักดี แต่ก็ไม่ได้ทรงรับ จึงสืบทอดที่หม่อมเจ้าฉายซึ่งเป็นอนุชาคนถัดไป นับเป็นพระเกียรติยศทั้งในทางราชตระกูลและทางสมณศักดิ์
พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากรสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2444 พระชนมายุได้ 60 ปี
ผลงาน / งานประพันธ์
1. ลิลิตพระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร* ซึ่งเป็นเรื่องสรรเสริญพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
2. โคลงความสันโดษ
3. โคลงศัพท์แรงเนือย
4. แก้ปัญหาธรรมวินัย เรื่องที่ 8 และ 28
5. อัปปมาทกถา เทศนาพิเศษพระราชประวัติรัชกาลที่ 5 เมื่อ 18 กุมภาพันธ์ ร.ศ. 119 (พ.ศ. 2443)
6. พระราชพงศาวดารคำฉันท์
ผู้เรียบเรียง
เอกสารอ้างอิง
เรื่องเฉลิมพระยศเจ้านาย ฉะบับมีพระรูป. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, 2538. (ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พิมพ์พระราชทาน ในการพระราชพิธีสถาปนาพระอิสริยศักดิ์ และบำเพ็ญพระราชกุศลฉลองพระชนมายุ 6 รอบ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา วันที่ 6 พฤษภาคม พุทธศักราช 2538)
รัชนี ทรัพย์วิจิตร. สารบาญวชิรญาณวิเศษ. กรุงเทพฯ : สำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2545.
ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์ และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี.กรุงเทพฯ : บรรณกิจ, 2549.
คำสำคัญ
นามานุกรม