กุมภนิยาเป็นพิธีในบทละครเรื่องรามเกียรติ์ เป็นพิธีศักดิ์สิทธิ์ที่พระพรหม*ประทานให้อินทรชิต* หากทำพิธีนี้ครบ 7 วัน ร่างกายจะเป็นกายสิทธิ์และไพร่พลจะมีฤทธิ์มากไม่มีผู้ใดสังหารได้
เมื่ออินทรชิตออกรบกับพระลักษณ์*ได้ใช้กลศึกทำลายขวัญของทัพพระราม*โดยฆ่านางสีดา*แปลงและลวงพระลักษณ์ว่าจะไปตีกรุงอยุธยา* แล้วลอบไปทำพิธีกุมภนิยาที่กลางป่าไผ่ในเขาจักรวาล*
พระรามถามพิเภก*เรื่องอินทรชิตจะไปตีกรุงอยุธยา พิเภกทูลว่าอินทรชิตไม่ได้ไปอยุธยาแต่ลอบไปทำพิธีกุมภนิยาที่เขาจักรวาล พระรามให้พระลักษณ์ยกทัพไปที่เขาจักรวาลเพื่อทำลายพิธี เมื่อพระลักษณ์เห็นอินทรชิตทำพิธีกุมภนิยาอยู่ก็แผลงศรไปทำลายโรงพิธีของอินทรชิต อินทรชิตลืมตาเห็นพระลักษณ์และเหล่าวานรมาทำลายพิธีก็โกรธ ออกรบกับพระลักษณ์ และถูกพระลักษณ์สังหาร
นามานุกรม