ทัศมาลีเป็นตัวละครในนิทานเรื่องพระรถ เป็นธิดาท้าวยศสุนทร*กับนางสร้อยสุมาลี* มีพี่เลี้ยงคือนางสีวิกา*และนางสุมณฑา*

หลังจากนางเมรีสิ้นชีวิต รถเสน*โอรสท้าวรถสิทธิ์*แห่งเมืองไกรจักร*เดินทางไปเมืองของท้าวยศสุนทรตามคำแนะนำของนางเมรี รถเสนเข้าไปอยู่อาศัยอยู่กับตายายในอุทยาน แล้วร้อยมาลัยเป็นรูปบุรุษขี่ม้าให้ยายมาลี 1*คนเฝ้าอุทยานนำไปถวายนางทัศมาลี นางทัศมาลีเห็นว่ามาลัยนั้นงามมาก เชื่อว่ายายเป็นผู้ร้อยเอง จึงจะให้ยายมาสอนนางกำนัลในวันรุ่งขึ้น แต่รถเสนออกอุบายให้ยายแสร้งป่วย แล้วร้อยมาลัยเป็นรูปบ้านของตายายฝากนางกำนัลไปถวาย นางทัศมาลีจึงไปหายายมาลีที่อุทยาน และได้สบตากับรถเสนซึ่งลอบมองอยู่

รุ่งเช้าเมื่อยายมาลีมาเฝ้า นางทัศมาลีขู่ถามจนรู้ความจริง และให้ยายไปสอบถามประวัติ รถเสนเขียนสารเล่าความเป็นมาของตนและขอให้นางทัศมาลีเป็นชายา นางตอบสารโดยบอกให้ส่งทูตมาสู่ขอ แล้วมอบดอกไม้ทองที่ปักช้องผมไปให้ ครั้นพลบค่ำรถเสนไปหานางที่ตำหนักและได้นางเป็นชายา รุ่งขึ้นนางสีวิกาและนางสุมณฑามาเฝ้า เห็นผิวพรรณของนางทัศมาลีไม่ผ่องใสจึงสอบถาม นางทัศมาลีอ้างว่าป่วย เมื่อนางสีวิกานำยาเข้าไปถวายจึงได้รู้ความจริง นางทัศมาลีรู้ว่าตนประพฤติตัวไม่เหมาะสมก็ขอโทษพี่เลี้ยงทั้งสอง

ต่อมาท้าวยศสุนทรรู้ว่ามีชายมาอยู่ร่วมกับธิดาจึงให้อำมาตย์ผู้มีอาคมไปจับขังไว้ แล้วจะให้ประหารชีวิต นางทัศมาลีให้นางสีวิกาติดสินบนผู้คุมเพื่อเยี่ยมรถเสน รถเสนขอให้นางสีวิกาตามม้าพูดได้ซึ่งเป็นพาหนะของตนมาพบ ม้าไปตามพระฤๅษีมาช่วยได้สำเร็จ นางทัศมาลีจึงได้อภิเษกกับรถเสน ต่อมานางเข็มทอง*และนางไหมทอง*ธิดาของหมื่นยง*กับนางทองมี* (ทองดี*) ไปเฝ้ารถเสนกับนางทัศมาลี นางทัศมาลีรู้ว่ารถเสนเคยลอบมีความสัมพันธ์กับนางเข็มทองมาก่อนจึงให้รับนางเข็มทองไว้เป็นข้ารับใช้