นิลปาสันเป็นตัวละครในบทละครเรื่องรามเกียรติ์ เป็นเสนาวานรหนึ่งในสิบแปดมงกุฎ* ซึ่งเป็นกำลังสำคัญของทัพพระราม*ในการทำศึก
เมื่อพระนารายณ์*จะอวตารไปเป็นพระรามเพื่อปราบเผ่าพงศ์ยักษ์ เหล่าเทวดาและเทพอสูรต่างอาสาพระอิศวร*จุติลงไปเกิดเป็นไพร่พลในกองทัพของพระราม พระศุกร์*เทวดานพเคราะห์อาสาไปเกิดเป็นนิลปาสันวานรเมืองชมพู* พระอิศวรให้พรว่าแม้จะถูกยักษ์ฆ่าตาย เมื่อพระพาย*พัดมาต้องกายก็จะฟื้นคืนชีพ
นามานุกรม