นิลพาหุเป็นม้าในบทละครเรื่องรามเกียรติ์ เป็นม้าศึกคู่ใจของวิรุญจำบัง* ดุร้ายและมีฤทธิ์มาก

เมื่อวิรุญจำบังไปช่วยทศกัณฐ์*รบกับพระราม* วิรุญจำบังวางแผนกำบังกายเข้าลอบทำร้ายทัพวานร พระรามเห็นพลวานรถูกทำร้ายแต่ไม่เห็นตัวอสูร ได้ยินแต่เสียงฝีเท้าม้าก็ถามพิเภก* พิเภกทูลว่าวิรุญจำบังใช้มนตร์กำบังกาย ขอให้พระรามแผลงศรไปสังหารม้านิลพาหุก่อนแล้วจะจับตัววิรุญจำบังได้ พระรามแผลงศรพรหมาสตร์* ไปทำลายทัพม้าของวิรุญจำบังและสังหารม้านิลพาหุ เมื่อวิรุญจำบังเสียม้านิลพาหุ ก็เสียดายมากจึงเสกผ้าพยนต์ไว้แทนตัว ส่วนตนเองเหาะหนีไป