ท้าวไกยเกษเป็นตัวละครในบทละครเรื่องรามเกียรติ์ ครองเมืองไกยเกษ* มีมเหสีชื่อประไพวดี* มีธิดาชื่อไกยเกษี*

ท้าวไกยเกษได้พานางไกยเกษีไปถวายท้าวทศรถ* ท้าวทศรถมีพระโอรสกับนางไกยเกษีคือ พระพรต* เมื่อพระพรตเรียนศิลปศาสตร์ต่างๆ จนชำนาญ ท้าวไกยเกษเห็นว่าตนชราแล้วก็ทูลขอพระพรตมารักษาเมืองไกยเกษ พระพรตไม่อยากจากเมือง เชษฐา และอนุชาไปเมืองไกยเกษเพียงลำพัง ท้าวทศรถจึงให้พระสัตรุด*ไปอยู่เมืองไกยเกษด้วย

เมื่อพระรามเสด็จไปอยู่ป่าตามคำขอของนางไกยเกษี พระพรตและพระสัตรุดก็กลับมารักษากรุงอยุธยารอพระรามเสด็จกลับ ครั้นพระรามพระลักษณ์*เสร็จศึกกรุงลงกา*แล้ว พระรามก็พระพรตและพระสัตรุดกลับเมืองไกยเกษ

เมื่อพระรามเสด็จเดินป่าอีกหนึ่งปี ได้โปรดให้พระพรตกับพระสัตรุดอยู่รักษากรุงอยุธยาอีก ต่อมาท้าวคนธรรพ์*เจ้าเมืองดิศศรีสิน* กำเริบฤทธิ์คิดตีเมืองน้อยใหญ่เป็นเมืองขึ้น

ท้าวคนธรรพ์และวิรุณพัท*ยกทัพไปจนถึงเมืองไกยเกษ เห็นด่านเมืองเป็นภูเขาสูงใหญ่กั้นก็คิดจะยึดเมือง ท้าวไกยเกษเห็นว่าตนชราไม่อาจต่อสู้กับท้าวคนธรรพ์ได้ จึงให้แต่งสารไปทูลพระราม ส่วนตนหลบออกจากเมืองไปประทับอยู่กับฤๅษีโควินท์* พระรามให้พระพรตและพระสัตรุดยกทัพไปปราบท้าว แล้วให้กลับไปรักษาเมืองไกยเกษดังเดิม