TLD-003-0602

ขงเบ้ง 2 (ชื่อตัวละคร)

สามก๊ก, นิยาย  

ขงเบ้งเป็นตัวละครในเรื่องสามก๊ก (จีนกลางเรียกว่าข่งหมิง) แซ่จูกัด ชื่อตัวเหลียง จึงเรียกว่าจูกัดเหลียง* (จูเก่อเลี่ยง) บ้าง ขงเบ้งบ้างต่างกันเป็นสองชื่อ

ขงเบ้งเกิดในตระกูลขุนนาง มีพี่ชายชื่อจูกัดกิ๋น 1* น้องชายก็ชื่อจูกัดกิ๋น 2* (ที่ถูกควรเป็นจูกัดกึ๋น) พี่ชายชอบพอกับโลซก*จึงไปรับราชการกับซุนกวน* ขงเบ้งกับน้องชายทำนาอยู่นอกเมืองซงหยง 1* (ตามฉบับภาษาจีนเป็นเมืองลำหยง) เนื่องจากมีความรู้มากผู้คนยกย่องว่าอาจารย์ฮกหลง* (มังกรซุ่มหรือมังกรหลับ) คู่กับบังทอง*ผู้มีฉายาว่าฮองซู* (หงส์อ่อน) เมื่อเล่าปี่*หนีชัวมอ*ไปพึ่งสุมาเต็กโช* ได้รับคำแนะนำให้เชิญคนใดคนหนึ่งมาเป็นที่ปรึกษา ต่อมายังชมขงเบ้งให้เล่าปี่ กวนอู*และเตียวหุย*ฟังว่า ขงเบ้งมีความสามารถเสมอด้วยเก่งสง (คือเกียงจูแหยในเรื่องห้องสิน) ชีซี*ก็ชมขงเบ้งให้เล่าปี่ฟังว่า ขงเบ้งมีความสามารถเหนือตน

เล่าปี่ซึ่งขณะนั้นอายุ 46 ปี เดินทางไปเชิญขงเบ้งซึ่งอายุ 26 ปีด้วยตนเองถึง 3 ครั้งจึงได้พบตัว แล้วแสดงความนบนอบต่อขงเบ้งเยี่ยงศิษย์ปฏิบัติต่ออาจารย์ ขงเบ้งจึงเห็นใจยอมรับเป็นที่ปรึกษา วิเคราะห์สถานการณ์บ้านเมือง และแนะขั้นตอนการตั้งตัวเป็นใหญ่ให้ แล้วตามเล่าปี่ไปเมืองซินเอี๋ย*ซึ่งเล่าเปียว*ยกให้เล่าปี่ ซุนกวนตีเมืองกังแฮ*ซึ่งขึ้นกับเกงจิ๋ว*ฆ่าหองจอ*เจ้าเมืองตาย เล่าเปียวเชิญเล่าปี่ไปพบขอให้ช่วยไปตีกังตั๋ง*

เล่าปี่ทักท้วงตามที่ขงเบ้งแนะไว้แล้วสนับสนุนให้เล่ากี๋*บุตรคนโตเล่าเปียวไปครองเมืองกังแฮตามแผนของขงเบ้ง เล่าปี่กลับไปอยู่เมืองซินเอี๋ย โจโฉ*ส่งทัพมาตีเมืองซินเอี๋ย ถูกขงเบ้งใช้อุบายเผาทัพที่ทุ่งพกบ๋อง*พ่ายกลับไป ต่อมาเล่าเปียวตายเล่าจ๋อง*บุตรคนเล็กยกเกงจิ๋วให้โจโฉ เล่าปี่ถอยหนีจากเมืองซินเอี๋ยไปเมืองอ้วนเสีย* โจโฉให้โจหยิน*ตามโจมตี

ขงเบ้งใช้อุบายไขน้ำจากแม่น้ำแป๊ะโห*ท่วมทัพโจหยินแต่โจโฉยกทัพใหญ่มา ในที่สุดเล่าปี่ต้องทิ้งเมืองอ้วนเสียหนีไปอยู่กับเล่ากี๋ที่เมืองกังแฮ ขงเบ้งเป็นทูตไปเจรจาความเมืองกับซุนกวนที่กังตั๋ง ใช้ปัญญาและวาทศิลป์โต้แย้งกับเหล่าที่ปรึกษาและขุนนางของซุนกวน พูดยั่วยุจนจิวยี่*แค้นโจโฉสนับสนุนให้ซุนกวนสู้โจโฉโดยมีเล่าปี่เป็นพันธมิตร

ระหว่างสงครามขงเบ้งใช้อุบายหลอกเอาลูกเกาทัณฑ์จากทัพโจโฉมาให้จิวยี่ได้ทันตามสัญญา ขงเบ้งรู้ว่าเมื่อใดจะมีลมพายุพัดมาจึงทำทีเรียกลมให้พัดไปทางทัพโจโฉจนจิวยี่ใช้อุยกาย*เผาทัพโจโฉได้สำเร็จ จิวยี่ริษยาปัญญาจึงใช้กลอุบายกำจัดขงเบ้งหลายครั้งแต่ขงเบ้งรู้ทันเอาตัวรอดได้ทุกครั้ง ต่อมาขงเบ้งยังใช้กลอุบายชิงเมืองลำกุ๋น* เกงจิ๋ว และซงหยงได้ก่อนจิวยี่ จิวยี่อ้างสิทธิ์ที่ตนเป็นผู้ตีทัพโจหยินแตกพ่ายไปจากเมืองลำกุ๋นและใช้โลซกมาทวงเมืองทั้งสามคืน

ขงเบ้งสอนให้เล่าปี่โต้แย้งว่าหัวเมืองเกงจิ๋วทั้งเมืองเป็นของเล่าเปียวควรตกเป็นของเล่ากี๋บุตรคนโตซึ่งเกิดจากภรรยาหลวง เล่าปี่ต้องช่วยเล่ากี๋ปกครองเมืองเหล่านี้ถ้าสิ้นเล่ากี๋แล้วจึงจะคืนให้ หลังเล่ากี๋ตายแล้วขงเบ้งใช้ชั้นเชิงผัดผ่อนเรื่องเมืองเกงจิ๋วได้ตลอดมา ทั้งใช้ปัญญาซ้อนกลจิวยี่ซึ่งคิดร้ายต่อตนเองและเล่าปี่จนเล่าปี่ได้น้องสาวซุนกวนมาเป็นภรรยา แล้วยั่วเย้ยจิวยี่เรื่องการศึก จิวยี่แพ้ปัญญาขงเบ้งติดต่อกันหลายครั้งเสียใจและเจ็บแค้นจนรากเลือดตาย ต่อมาขงเบ้งแนะนำเล่าปี่ให้รับบังทองไว้เป็นที่ปรึกษา ทีแรกเล่าปี่ไม่ให้ความสำคัญแก่บังทอง แต่เมื่อได้เห็นความสามารถจึงตั้งเป็นที่ปรึกษาคนสำคัญของตนคู่กับขงเบ้ง ขงเบ้งรู้ข่าวว่าเตียวสง*คนของเล่าเจี้ยง*ไปพบโจโฉที่เมืองฮูโต๋*จึงให้คนไปสืบข่าว แล้วให้กวนอูกับจูล่ง*ไปดักเชิญเตียวสงมาพบเล่าปี่ เตียวสงเชิญเล่าปี่ไปเสฉวน*ช่วยป้องกันศึกเตียวฬ่อ* เล่าปี่ให้ขงเบ้งเป็นผู้สำเร็จราชการเกงจิ๋ว

ต่อมาเล่าปี่ผิดใจกับเล่าเจี้ยงจึงตีเสฉวน มีบังทองเป็นที่ปรึกษาคนสำคัญแต่บังทองถูกธนูตายในช่วงตีเมืองลกเสีย* เล่าปี่ตามขงเบ้งมาช่วย ขงเบ้งให้กวนอูเป็นเจ้าเมืองเกงจิ๋วแทนตนพร้อมทั้งกำชับให้รักษานโยบาย “ผูกมิตรซุนกวน ต่อต้านโจโฉ” แล้วพาจูล่งและเตียวหุยไปช่วยเล่าปี่ตีเสฉวน ถึงด่านแฮบังก๋วนม้าเฉียว*เป็นผู้รักษาด่าน เตียวหุยรบม้าเฉียวทั้งวันทั้งคืนไม่แพ้ชนะกัน ขงเบ้งใช้อุบายทำให้ม้าเฉียวถูกระแวงจนคับแค้นใจแปรพักตร์มาเข้ากับเล่าปี่และเป็นผู้เจรจาให้เล่าเจี้ยงยอมสวามิภักดิ์ เล่าปี่ไม่อยากส่งเล่าเจี้ยงไปครองเมืองไกล ขงเบ้งเตือนเล่าปี่ว่าเล่าเจี้ยงเสียเมืองเพราะไร้คุณธรรมและความสามารถ แต่ถ้าเล่าปี่ใจอ่อนให้อยู่ในเสฉวนต่อจะเป็นหอกข้างแคร่ เล่าปี่จึงส่งเล่าเจี้ยงไปเป็นเจ้าเมืองกองอั๋น*ในมณฑลเกงจิ๋ว

ขงเบ้งให้วางกฎหมายอย่างเข้มงวดยุติธรรม หวดเจ้ง*ถามเหตุผล ขงเบ้งอธิบายว่าราชวงศ์จิ๋นโหดร้าย กฎหมายเข้มงวดเกินไป ราษฎรเกลียดชังจึงล่มสลายแต่เล่าเจี้ยงไร้ระเบียบและความยุติธรรมบ้านเมืองจึงยุ่งเหยิงต้องแก้ด้วยกฎหมายที่ศักดิ์สิทธิ์และยุติธรรม ขงเบ้งสามารถปกครองเสฉวนให้สงบสุขได้อย่างรวดเร็วด้วยยึดความสุจริตยุติธรรมเป็นหลัก

ต่อมามีข่าวว่าโจโฉจะตีเสฉวน ขงเบ้งแนะเล่าปี่ให้ยอมยกเมืองกังแฮ เตียงสา* และฮุยเอี๋ยง*ให้ซุนกวนโดยขอให้ช่วยตีเมืองหับป๋า*ของโจโฉจนโจโฉติดศึกซุนกวนไม่สามารถมาตีเสฉวนได้ เมื่อเสร็จศึกซุนกวนแล้วโจโฉจึงยกมาตีเสฉวนแต่ขงเบ้งและเล่าปี่เตรียมรับมือไว้พร้อมแล้ว จึงสามารถตีโต้จนโจโฉเสียเมืองฮันต๋ง 2*แก่เล่าปี่ ขงเบ้งและขุนนางทั้งปวงยกเล่าปี่เป็นเจ้าฮันต๋งอ๋องครองเสฉวนและฮันต๋งซึ่งรวมเป็นแคว้นจ๊กก๊ก*

ต่อมากวนอูเสียเกงจิ๋วและถูกซุนกวนฆ่าตาย โจผี*แย่งราชสมบัติพระเจ้าเหี้ยนเต้* ขงเบ้งและขุนนางจ๊กก๊กยกเล่าปี่เป็นพระมหากษัตริย์สืบต่อราชวงศ์ฮั่น เล่าปี่จะยกทัพตีกังตั๋งแก้แค้นแทนกวนอู ขงเบ้งนำขุนนางคัดค้านแต่ไม่เป็นผล

ในที่สุดเล่าปี่ถูกลกซุน*เผาทัพพ่ายกลับมาป่วยอยู่ที่เมืองเป๊กเต้* ขงเบ้งพาเล่าเอ๋ง*กับเล่าลี*บุตรเล่าปี่ไปเฝ้า ขงเบ้งถวายสัตย์ว่าจะช่วยทะนุบำรุงบุตรของเล่าปี่ตลอดไป

หลังเล่าปี่ตายแล้วขงเบ้งยกเล่าเสี้ยน*เป็นกษัตริย์จ๊กก๊ก วุยก๊ก*ส่งทัพตีจ๊กก๊ก 5 ทาง ขงเบ้งใช้ชั้นเชิงการทูตและยุทธศาสตร์ทำให้ทัพเหล่านั้นถอยกลับไปโดยไม่ต้องรบ จากนั้นฟื้นไมตรีกับง่อก๊ก*ของซุนกวน ปราบกบฏยงคี*แล้วยกทัพไปปราบเบ้งเฮ็ก*เจ้าเมืองมันอ๋อง*ซึ่งเป็นชนต่างเผ่า ใช้ยุทธศาสตร์เอาชนะใจโดยจับเบ้งเฮ็กได้แล้วปล่อยถึง 7 ครั้งจนเบ้งเฮ็กยอมศิโรราบภักดีต่อจ๊กก๊กไปตลอด

ทางวุยก๊กโจยอย*ครองราชย์ต่อจากโจผี สุมาอี้*อาสาเป็นเจ้าเมืองเสเหลียง*คอยรับศึกจ๊กก๊ก ขงเบ้งตกใจ ม้าเจ๊ก*เสนอกลทำให้โจยอยเกิดความหวาดระแวงจนปลดสุมาอี้ ตั้งโจฮิว*มาแทน

ขงเบ้งยกทัพตีวุยก๊กครั้งที่ 1 มีเกียงอุย*เป็นคู่ปรับสำคัญจึงใช้อุบายทำให้เกียงอุยถูกระแวงจนยอมแปรพักตร์มาเข้ากับขงเบ้ง วุยก๊กพ่าย โจยอยกลับตั้งสุมาอี้เป็นแม่ทัพมารับศึก ม้าเจ๊ก*อาสารักษาเกต๋ง*จุดยุทธศาสตร์สำคัญแต่อวดรู้ตั้งทัพผิดยุทธวิธีจึงเสียเกต๋งแก่สุมาอี้ ขงเบ้งใช้กลอุบายดีดพิณบนกำแพงเมืองลวงสุมาอี้ให้ระแวงว่าขงเบ้งอาจมีอุบายอื่นจึงถอยทัพกลับ ขงเบ้งประหารม้าเจ๊กและขอลดตำแหน่งตัวเอง ต่อมาซุนกวนนัดหมายให้จ๊กก๊กตีวุยก๊ก

ขงเบ้งจึงยกทัพตีวุยก๊กครั้งที่ 2 การศึกได้เปรียบแต่ขาดเสบียงจึงต้องถอยทัพกลับ ซุนกวนชวนตีวุยก๊กอีก

ขงเบ้งจึงยกทัพไปเป็นครั้งที่ 3 ยึดดินแดนวุยก๊กได้สองตำบล พระเจ้าเล่าเสี้ยนตั้งขงเบ้งเป็นมหาอุปราชตามเดิม สุมาอี้พ่ายแต่ขงเบ้งป่วยจึงต้องถอยทัพกลับ โจยอยจึงให้โจจิ๋น*กับสุมาอี้ตีจ๊กก๊กบ้างแต่ฝนตกหนักจึงต้องถอยกลับ ขงเบ้งตามตีใช้กลอุบายตีค่ายโจจิ๋นได้ โจจิ๋นโกรธจนโรคเก่ากำเริบตาย

ขงเบ้งรุกไล่สุมาอี้ กิอั๋น*ส่งเสบียงไม่ทันถูกขงเบ้งลงโทษ กิอั๋นหนีไปพบสุมาอี้ สุมาอี้ให้กิอั๋นไปปล่อยข่าวในเมืองเซ็งโต๋*ว่าขงเบ้งจะกบฏ พระเจ้าเล่าเสี้ยนหลงเชื่อเรียกทัพกลับ

ขงเบ้งชำระเรื่องราวทั้งหมดแล้วยกทัพไปตีวุยก๊กครั้งที่ 5 สุมาอี้พ่าย ลิเงียม*นายกองเสบียงของขงเบ้งส่งเสบียงไม่ทันกลัวถูกลงโทษจึงเขียนจดหมายหลอกขงเบ้งว่าซุนกวนจะยกทัพตีจ๊กก๊ก ขงเบ้งตกใจรีบถอยทัพกลับ เตียวคับ*ตามตีหลงกลขงเบ้งถูกธนูระดมยิงและหินทุ่มทับตายหมดทั้งกองทัพ

ขงเบ้งทะนุบำรุงทหารสะสมเสบียงอยู่ 3 ปีแล้วยกไปตีวุยก๊กครั้งที่ 6 สุมาอี้มารับศึกที่แม่น้ำอุยโห*ผลัดกันแพ้ชนะ ขงเบ้งทำโคยนตร์ขนเสบียงอาหารลวงสุมาอี้และบุตรไปเผาในหุบเขาแต่ฝนตกหนักคนทั้งสามจึงรอดตาย

ต่อมาขงเบ้งชวนซุนกวนให้ตีกระหนาบวุยก๊ก พระเจ้าโจยอยสั่งให้สุมาอี้ตั้งค่ายมั่นไม่ออกรบตนเองยกทัพไปตีทัพง่อก๊กแตก สุมาอี้ออกตีค่ายเสียทีขงเบ้งจึงตั้งมั่นอยู่แต่ในค่าย ขงเบ้งท้าทายเยาะเย้ยจนถึงส่งชุดแต่งกายผู้หญิงไปให้สุมาอี้ก็ไม่หวั่นไหว ขงเบ้งตรากตรำจนป่วยดูดาวรู้ว่าตนชะตาขาดจึงทำพิธีต่ออายุ สุมาอี้ส่งคนมาท้าทาย อุยเอี๋ยน*จะเข้าไปรายงานขงเบ้งจึงชนโคมเสี่ยงทายดับ

ขงเบ้งวางแผนถอยทัพและจัดการเรื่องที่จะเกิดขึ้นหลังจากตนถึงแก่กรรม ขงเบ้งตายเมื่ออายุ 54 ปี สุมาอี้ตามตีทัพจ๊กก๊กเห็นขงเบ้งยังนั่งอยู่เหมือนมีชีวิตก็ตกใจยกทัพหนีจนเกิดตำนานเล่าขานว่า “ศพขงเบ้งคนตายไล่สุมาอี้คนเป็น” ขงเบ้งรู้ล่วงหน้าว่าอุยเอี๋ยนจะเป็นกบฏจึงวางอุบายให้เอียวหงี* เกียงอุย และม้าต้าย*ดำเนินการจนฆ่าอุยเอี๋ยนได้

ขงเบ้งมีภรรยาชื่อนางอุยซี* เป็นบุตรีของอุยสิง่าน* หรือฮองเสงหงัน* รูปร่างอัปลักษณ์แต่จรรยาและความรู้ดี มีบุตรกับขงเบ้งชื่อจูกัดเจี๋ยม* ซึ่งเป็นบุตรเขยเล่าเสี้ยน จูกัดเจี๋ยมมีบุตรชื่อจูกัดสง* เมื่อเต็งงายยกทัพประชิดเมืองเซ็งโต๋ จูกัดเจี๋ยมและจูกัดสงอาสาออกสู้ศึก ตายในสนามรบทั้งสองคน

ถาวร สิกขโกศล 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)