ลูกแก้ว หรือปริณายกรัตนะ*เป็นตัวละครในเรื่องไตรภูมิกถา เป็นโอรสของพญามหาจักรพรรดิราช*  มีจำนวน 1,000 องค์ “แลมีรูปโฉมอันงามแลรู้หลักนักปราชญ์แกล้วหาญทุกคน ส่วนลูกชายที่เป็นพี่เอ้ยทั้งหลายนั้นแลรู้หลักยิ่งกว่าทั้งหลายและประเสริฐกว่ายิ่งกว่าน้องชายทั้งหลายนั้นแล” ลูกแก้วของพญามหาจักรพรรดิราชนั้นสามารถรู้ใจคนทั้งหลายได้ว่าผู้ใดเป็นคนดีผู้ใดเป็นคนร้ายแม้จะอยู่ไกลกันถึง 12 โยชน์ ลูกแก้วกราบทูลพระบิดาว่าต่อจากนี้ไป “จงพระองค์เจ้าอยู่เสวยสุขทุกประการเทิด ส่วนอันว่าความบ้านความเมืองกิจการใดๆ ก็ดี ไว้พนักงานตูข้าทั้งหลาย ตูข้าทั้งหลายหากรู้ว่าแต่งให้จงชอบธรรมทุกอันแล” ตั้งแต่นั้นมาพญามหาจักรพรรดิราชก็ได้ลูกแก้วหรือปริณายกรัตนะช่วยดูแลว่าการบ้านเมืองแทนพระองค์โดยมิได้วิตกกังวลใดๆ เลย

เมื่อพญามหาจักรพรรดิราชสิ้นพระชนม์  รัตนะต่างๆ ต้องกลับไปอยู่ในแหล่งเดิม เช่น หัตถีรัตนะ*และอัศวรัตนะ*กลับไปสู่ตระกูลเดิม มณีรัตนะ*และบริวารทั้ง 84,000 กลับไปอยู่ในเขาวิบุลบรรพต*  อิตถีรัตนะ*กลับสู่อุตตรกุรุทวีป* ส่วนปริณายกรัตนะหรือลูกแก้วนั้นก็มิได้คำนึงถึงความรู้ใดๆ อีกเลย “ก็มิได้รู้หลักเลยแล คำนึงรู้ทุกสิ่งนั้นก็ดี ก็มิได้คำนึงดังกล่าวเลยแล” แต่ถ้าลูกแก้วของพญามหาจักรพรรดิราชเป็นผู้มีบุญบารมีอย่างยิ่งก็มีโอกาสเป็นพญามหาจักรพรรดิราชได้ต่อไป ดังที่ไตรภูมิกถาอธิบายไว้ว่า

แลว่าลางคาบ ลูกแก้วพญานั้นแลมีบุญหากได้กระทำมาแต่ก่อนมากนักหนาเล่าแล ได้เป็นพญามหาจักรพรรดิราชแทนพ่อนั้นก็มี ถ้าแลว่าเป็นแทนพ่อไส้ เทียรย่อมรู้บุญรู้ธรรมอันประเสริฐทุกประการดั่งพ่อนั้นแล