ท้าวไวยตาลเป็นตัวละครในบทละครเรื่องรามเกียรติ์ เป็นยักษ์เจ้าเมืองกุรุราช*ในบาดาล* เป็นสหายรักของท้าวจักรวรรดิ*

ท้าวไวยตาลมีกระบองตาลเป็นอาวุธ และยังได้พรจากพระอิศวร*ทำให้มีฤทธิ์มาก เมื่อท้าวจักรวรรดิเสียโอรสทั้งสามและยังไม่อาจชนะพระพรต*ได้ ก็ให้แต่งสารเชิญท้าวไวยตาลมาช่วยรบ ท้าวไวยตาลไม่สามารถเอาชนะทัพของพระพรตได้จึงเลิกทัพกลับเข้าเมืองมลิวัน* แล้วขอไปทำพิธีชุบกระบองตาล*ที่เมืองกุรุราชเป็นเวลา 3 วัน หากทำสำเร็จก็จะใช้กระบองตาลชี้ให้ตายทั้งกองทัพได้

ระหว่างนั้นขอให้ท้าวจักรวรรดิรบขัดตาทัพก่อน ท้าวจักรวรรดิให้เพตรา*เสนายักษ์นำทัพออกรบขัดตาทัพระหว่างที่ท้าวไวยตาลไปทำพิธีชุบกระบองตาล พระพรตเห็นทัพที่ยกมารบไม่ใช่ทัพของท้าวไวยตาลก็ถามพิเภก พิเภกทูลว่าท้าวไวยตาลไปทำพิธีชุบกระบองตาล หากทำพิธีสำเร็จจะมีฤทธิ์มากและฆ่าไม่ตาย แล้วทูลให้พระพรตทำลายพิธีชุบกระบองตาลก่อนที่ท้าวไวยตาลจะทำพิธีสำเร็จ พระพรตให้นิลพัท*กับอสุรผัด*ไปทำลายพิธีชุบกระบองตาลที่เมืองกุรุราช และให้องคต*ไปรบกับทัพของเพตรา นิลพัทและอสุรผัดไปเมืองกุรุราชทำลายพิธีชุบกระบองตาลได้สำเร็จ แล้วหนีกลับขึ้นไปดักรอสังหารท้าวไวยตาล

เมื่อท้าวไวยตาลถูกทำลายพิธีก็โกรธ ให้จัดทัพเตรียมไปสังหารวานร อสุรผัดและนิลพัทคิดอุบายตัดกำลังของทัพท้าวไวยตาลก่อนที่จะไปถึงเมืองมลิวัน นิลพัทจึงแปลงเป็นยักษ์ของกรุงลงกานั่งรอท้าวไวยตาล ท้าวไวยตาลไม่รู้กลของนิลพัทก็ให้รับยักษ์แปลงนั่งท้ายรถมาด้วย เมื่อสบโอกาสนิลพัทก็คืนร่างเนรมิตกาย “สูงตระหง่านแปดหน้าสี่กร” แล้วถีบรถท้าวไวยตาลล้ม ท้าวไวยตาลรบกับนิลพัทและอสุรผัด เสียทีถูกนิลพัทชิงกระบองตาลไปได้ เมื่อเสียอาวุธคู่ชีพก็เสียใจแต่ก็ยังมีมานะเข้าต่อสู้ด้วยมือเปล่าจนถูกนิลพัทและอสุรผัดร่วมกันสังหารและตัดศีรษะไปถวายพระพรต