TLD-003-4171

ศรีธรรมาโศกราช, พญา (ชื่อตัวละคร)

ไตรภูมิพระร่วง   ไตรภูมิโลกวินิจฉยกถา  ไตรภูมิกถา  

พญาศรีธรรมาโศกราช หรือพระเจ้าอโศกมหาราช*เป็นบุคคลในเรื่องไตรภูมิกถา  ครองเมืองปาตลีบุตร* เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพานไปแล้ว 219 ปี

พญาศรีธรรมาโศกราชมีมเหสีชื่อนางอสันธิมิตตา* และมีนางสนม 16,000 นาง  พระองค์ทรงมีบุญบารมีอย่างยิ่ง  นอกจากกษัตริย์ทั้งหลายในชมพูทวีปจะมาอ่อนน้อมแล้วยังมีเหล่าเทพยดาและหมู่สัตว์ทั้งหลายทั้งที่อยู่บนแผ่นดินและอยู่เหนือแผ่นดินขึ้นไปโยชน์หนึ่ง และใต้แผ่นดินลงไปอีกโยชน์หนึ่ง พากันมาเฝ้าแหนบำเรอพระองค์ทุกวันทุกคืน

ทุกวันเหล่าเทพยดาในป่าหิมพานต์นำน้ำในสระอโนดาต*ที่ทั้งหอมเย็นหวานและใสดังแก้วผลึกมาถวายครั้งละ 16 กัลออม  พญาศรีธรรมาโศกราชให้นำน้ำนั้นไปถวายพระสงฆ์ 8 กัลออม   2 กัลออมถวายพระสงฆ์ผู้ทรงปิฎกไตร 16 องค์    2 กัลออมให้นางอสันธิมิตตา  2 กัลออมให้นางสนมทั้ง 16,000 นาง  ที่เหลือ 2 กัลออมทรงใช้เป็นน้ำสรงและน้ำเสวย   เทพยดาบางองค์นำเถาวัลย์ชื่อนาคลดาวัลย์*มาถวายเป็นไม้สีพระทนต์  พระองค์ก็ถวายพระสงฆ์วันละ 6  องค์และประทานแก่นางสนม

สิ่งของและผลไม้จากป่าหิมพานต์ที่พญาศรีธรรมาโศกราชทรงได้รับจากเทพยดาทุกวันมีหลายประเภท เช่น ผลมะขามป้อมและผลสมอสีทองมีรสหวานหอมเสวยเป็นยาทิพย์  ผลมะม่วงสุกสีทองหวานหอม  ผลมะพร้าว  ผลลูกตาล ผลหว้า ผลไทร ผลกระสัง  อ้อยลำใหญ่เท่าต้นหมากมีรสหอมหวาน เป็นต้น  นอกจากนั้นยังมีเทพยดานำผ้าทิพย์อันงดงามจากฉัททันตสระ* มาถวายให้ทรงนุ่งห่ม  นำผ้าเช็ดหน้าทิพย์ 5 สีสวยงาม คือ สีดำ  แดง  ขาว  เหลือง  เขียว จากฉัททันตสระมาถวายให้เช็ดหน้าและเช็ดตัว  ผ้าทิพย์เหล่านี้เมื่อเปื้อนเหงื่อไคลแล้วไม่ต้องซักล้างแต่ให้วางลงบนเปลวไฟ ผ้านั้นไม่ไหม้แต่จะกลับสะอาดสดใสดังเดิม  เทพยดาบางพวกถวายเกือกทองทิพย์  บางพวกถวายกาทองทิพย์ซึ่งมีกลิ่นหอมสำหรับใช้สระพระเกศาทุกวัน

นอกจากเทพยดาจะนำของจากป่าหิมพานต์มาถวายแล้ว ยังมีสัตว์ชนิดต่าง ๆ นำสิ่งของอื่น ๆ มาถวายพญาศรีธรรมาโศกราชด้วย  นกเปล้า นกแขกเต้า  นกคล้า และนกจริงคาบรวงข้าวที่ชื่อสัญชาติสาลี* ซึ่งขึ้นอยู่ริมฉัททันตสระมาถวายทุกวันวันละ 9,000 เกวียน  ฝูงหนูป่ามาเกล็ดเมล็ดข้าวให้เป็นข้าวสารที่งามสมบูรณ์ไม่มีเมล็ดหักเลย  สำหรับเป็นกระยาเสวย   ฝูงผึ้งมาทำรวงแล้วให้น้ำผึ้งไว้ในโอ่ง  ฝูงหมีที่อยู่ในป่าหั่นฟืนมาส่งแก่คนทำครัวทุกวัน   นอกจากข้าวปลาอาหารแล้วยังมีนกต่าง ๆ เช่น นกกรวิก นกยูง  นกกระเรียน  นกกาเหว่า ฯลฯ มาฟ้อนรำและร้องด้วยเสียงอันไพเราะถวายพญาศรีธรรมาโศกราชทุกวันด้วย

พญาศรีธรรมาโศกราชทรงฟังธรรมเทศนาจากพระนิโครธเถระ*ก็เกิดศรัทธาอย่างยิ่ง ทรงนับถือพระรัตนตรัย  เดิมพญาพินทุสารราช*ผู้เป็นพระบิดาเคยจัดแต่งอาหารให้แก่ปริพาชก 60,000 คนทุกวัน แต่พญาศรีธรรมาโศกราชได้ให้นำอาหารเหล่านั้นมาจัดถวายแด่พระสงฆ์ 60,000 รูปทุกวันแทน  พระองค์ให้สร้างมหาวิหารในอุทยาน และให้เป็นอารามของพระสงฆ์มีชื่อว่าอโศการาม*  ตั้งแต่นั้นมาสิ่งของและอาหารทั้งหลายที่เหล่าเทพยดา มนุษย์ และสัตว์นำมาถวาย  พญาศรีธรรมาโศกราชก็ให้นำไปบูชาพระรัตนตรัยก่อน แล้วจึงประทานแก่นางอสันธิมิตตา  นางสนมทั้ง 16,000 นาง  เทวราช  ขุนนาง  และราษฎรทั้งหลายตามลำดับ

เช้าวันหนึ่งหลังจากถวายภัตตาหารพระสงฆ์แล้ว นางอสันธิมิตตาเห็นอ้อยที่เทพยดานำมาถวาย นางจึงปอกอ้อยมานั่งเสวยอยู่บนแท่นท่ามกลางนางสนมทั้งหลาย   พญาศรีธรรมาโศกราชเสด็จผ่านมาเห็นนางมีรูปโฉมงดงามก็ยิ่งมีพระทัยรักนางกว่านางอื่น ๆ  จึงตรัสชมและหยอกล้อว่า  “ใครนี้หนอแลมานั่งอยู่ แลมากินอ้อยในท่ามกลางนางนักสนมทั้งหลาย แลมีหน้าอันงามนักหนา ...”  นางอสันธิมิตตาได้ฟังก็ไม่พอใจว่าพระองค์กล่าวถ้อยคำเยาะไยไพเหมือนไม่รู้จักนาง  ดูถูกนางว่าพระองค์นั้นยิ่งใหญ่แต่นางไม่มีบุญเลย  นางจึงกล่าวว่าอ้อยนี้เทพยดานำมาถวายด้วยอำนาจบุญของนางเอง

พญาศรีธรรมาโศกราชกริ้วนางมาก  สั่งว่าวันรุ่งขึ้นให้นางหาไตรจีวร 60,000 สำรับไว้ถวายพระสงฆ์  ถ้านางหาได้จึงจะนับว่ามีบุญจริง  นางอสันธิมิตตาวิตกกังวลจนนอนไม่หลับ  ไม่รู้ว่าจะหาไตรจีวร 60,000 สำรับได้จากที่ใด  วันนั้นเป็นวันอุโบสถ ท้าวกุเวรุราช*ซึ่งเป็นพญาจตุโลกบาล*องค์หนึ่งเสด็จออกตรวจผู้คนในโลกที่ทำบุญทำบาป ผ่านมาเห็นนางอสันธิมิตตาจึงได้มอบผอบแก้วทิพย์ให้  ผอบนี้บรรจุผ้าทิพย์อยู่เต็ม สามารถชักเอาผ้าออกมาเป็นไตรจีวรถวายพระสงฆ์ได้ครบ 60,000 สำรับ  ทั้งนี้เพราะในชาติปางก่อนนางอสันธิมิตตาเคยถวายผ้าเช็ดหน้าแด่พระปัจเจกพุทธเจ้าจึงทำให้นางได้รับผลบุญอันยิ่งใหญ่   พญาศรีธรรมาโศกราชได้ตรัสชื่นชมนางและรักนางยิ่งขึ้น

นางอสันธิมิตตาอนุโมทนาธรรมแด่พญาศรีธรรมาโศกราชให้ทรงเลื่อมใสศรัทธาในพระรัตนตรัยอย่างมั่นคง  พญาศรีธรรมาโศกราชทรงสัญญาว่าจะฟังคำพูดของนางตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา  และพระองค์ได้ทรงบำเพ็ญบุญกุศลเพิ่มมากขึ้น  ทั้งการสร้างพระมหาธาตุ  พระวิหาร  และถวายภัตตาหารพระสงฆ์ทุกวัน

วัลยา ช้างขวัญยืน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)