สุธนเป็นตัวละครในเรื่องพระสุธนคำฉันท์ เป็นโอรสของท้าวอาทิตยวงษ์*กษัตริย์เมืองอุดรปัญจา*กับนางจันทรเทวี*  มีชายาคือนางมโนห์รา*

เมื่อพรานบุณฑริก*ใช้บ่วงนาคบาศคล้องนางมโนห์รามาถวาย   พระสุธนรับนางไว้เป็นชายาและนำนางไปไว้ ณ ตำหนักของพระองค์ในอุทยาน  เมื่อท้าวอาทิตยวงษ์ทรงทราบก็โปรดให้รับเข้าไปในเมืองและให้อภิเษกนางมโนห์รากับพระสุธน

เมื่อพระสุธนขึ้นครองราชย์ได้แต่งตั้งพราหมณ์หนุ่มผู้มีปัญญาให้เป็นหัวหน้าปุโรหิตตามที่เคยทรงรับปากพราหมณ์หนุ่มไว้  ทำให้ปุโรหิตเฒ่า*เจ็บแค้นจองเวรพระองค์  เมื่อท้าวจันทรภาณุ*เจ้าเมืองบูรพา*ยกทัพมาตีเมืองอุดรปัญจา  ปุโรหิตเฒ่าสบโอกาสจึงทูลท้าวอาทิตยวงษ์ให้พระสุธนนำทัพออกไปรบ  หมายจะให้สิ้นพระชนม์ในที่รบ  แต่พระสุธนทรงทำศึกชนะ  ระหว่างที่พระสุธนอยู่ในสนามรบ  พระชนนีทรงพระสุบินว่าพระสุธนสิ้นพระชนม์  ปุโรหิตเฒ่าจึงออกอุบายทูลให้สะเดาะเคราะห์ด้วยการทำพิธีบูชายัญสัตว์ทุกชนิดรวมทั้งนางมโนห์รา  แต่นางมโนห์ราสามารถหนีรอดไปได้  เมื่อพระสุธนกลับมาไม่พบพระชายาก็เสียพระทัยสลบไป  ครั้นได้พระสติก็ทูลลาพระบิดามารดาไปตามนางมโนห์รา  พระสุธนเดินทางไปพบพระฤๅษีกัสปะ*ซึ่งนางมโนห์ราสั่งความไว้ว่าอย่าตามนางไป  แต่เมื่อทรงยืนยันว่าจะตาม  ฤๅษีกัสปะจึงมอบผ้ากัมพล  ธำมรงค์และโอสถทิพย์ที่นางมโนห์ราฝากไว้ให้พร้อมข้อความที่นางเขียนบอกทางไปยังเขาไกรลาส  และให้จับลิงน้อยไปด้วยตัวหนึ่ง เพราะหนทางที่จะไปมีผลไม้ที่มีพิษ  ขอให้พระสุธนเลือกเสวยเฉพาะผลไม้ที่ลิงกินจึงจะปลอดภัย    

พระสุธนเดินทางไปถึงหุบเหวแห่งหนึ่งไม่อาจข้ามไปได้  จึงหยุดพักแรมอยู่โดยใช้ผ้ากัมพลคลุมกายนอนหลับ  นกหัสดีลิงค์ตัวหนึ่งบินผ่านมาเห็นเข้าคิดว่าเป็นก้อนเนื้อจึงโฉบเอาไปยังอีกฟากหนึ่งของหุบเหว แล้ววางลงหมายจะกินเป็นอาหาร  พระสุธนแกว่งพระขรรค์ต้องแสงอาทิตย์สะท้อนเข้าตานกหัสดีลิงค์ทำให้ตกใจบินหนีไป  พระสุธนเดินทางต่อไปพบช้าง 2 ตัวกำลังประงากันอยู่  ทรงแผลงศรชุบโอสถทิพย์ทำให้ช้างทั้งสองแยกจากกันจึงเดินผ่านไปได้  ต่อไปผ่านภูเขาที่กระทบกัน  พบยักษ์ตนหนึ่ง  สังหารยักษ์ได้   เดินทางผ่านป่าคา ป่าไผ่  เข้าสู่ป่าหิมพานต์พบยักษ์สูง 7 ชั่วลำตาล  ใช้โอสถทาลูกศรฆ่ายักษ์ได้  เดินทางต่อไปถึงแม่น้ำกรดซึ่งมีงูตัวหนึ่งเลื้อยเป็นสะพานอยู่  พระสุธนใช้โอสถทิพย์ทาพระบาทแล้วเดินบนตัวงูข้ามไปได้  พระสุธนเดินทางด้วยความยากลำบากมาก  จนกระทั่งสุดแดนมนุษย์ไปต่อมิได้  จึงปีนขึ้นไปอาศัยพักนอนในรังนกอินทรีแล้วคร่ำครวญถึงความทุกข์ของตนเอง  ขณะนั้นนกอินทรีผัวเมียบินกลับมารัง  พระสุธนได้ยินนกคุยกันว่าพรุ่งนี้ท้าวทุมราช*จะทำพิธีสะเดาะเคราะห์พระธิดาที่หนีมาจากเมืองมนุษย์   ขณะนี้ยังพักอยู่นอกเมืองเพราะยังไม่ครบกำหนด 7 ปี 7 เดือน 7 วัน  พระสุธนจึงซ่อนกายเข้าในหว่างขนนกอินทรี  นกบินพาพระองค์ไปลงยังสระบัว ณ อุทยานนอกเมืองของท้าวทุมราช  ขณะนั้นมีนางทาสีกินรีมาตักน้ำเพื่อให้นางมโนห์ราสรงให้สิ้นมลทินมนุษย์  ทาสีนางหนึ่งยกกระออมตักน้ำไม่ขึ้น  พระสุธนจึงอาสาช่วยยกแล้วลอบใส่ธำมรงค์ที่นางมโนห์ราฝากไว้ลงไปในกระออมนั้น  เมื่อนางมโนห์ราสรงน้ำแหวนได้สวมเข้าในนิ้วของนางทำให้รู้ว่าพระสวามีตามมา  นางจึงให้ทาสีนำภูษาไปถวายพระสุธน  แล้วนางมโนห์ราก็ไปทูลพระบิดา   ท้าวทุมราชให้พระสุธนเข้าเฝ้า  และทรงทดสอบต่าง ๆ เป็นต้นว่าให้แผลงศรผ่านสิ่งกีดขวางต่าง ๆ ไปเข้าเป้าซึ่งอยู่ด้านในสุดซึ่งพระองค์ก็ทรงทำได้สำเร็จ   ในที่สุดให้เลือกชี้ตัวนางมโนห์ราจากพระธิดาทั้งเจ็ดซึ่งมีรูปโฉมเหมือนกัน   พระสุธนทรงอธิษฐานว่าหากจะได้ทรงบรรลุพระโพธิญาณเพื่อช่วยเหลือมนุษย์และสรรพสัตว์ต่อไปภายหน้า  ขอให้เลือกได้ถูกต้อง  พระอินทร์*จึงแปลงกายเป็นแมลงวันทองมาบินรอบกายนางมโนห์รา  ทำให้พระสุธนชี้ตัวนางได้  ท้าวทุมราชจึงจัดพิธีอภิเษกให้    วันหนึ่งพระสุธนคิดถึงพระมารดาจึงทูลลาท้าวทุมราช   แล้วพานางมโนห์รากลับเมืองอุดรปัญจา   ทรงครองเมืองอุดรปัญจาต่อมาด้วยทศพิธราชธรรม  ราษฎรอยู่เย็นเป็นสุขและอยู่ในศีลธรรม

ในสมัยพุทธกาลพระสุธนมาเกิดเป็นสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า