ฤๅษีโคบุตรเป็นตัวละครในบทละครเรื่องรามเกียรติ์ เป็นอาจารย์ของทศกัณฐ์*

เมื่อทศกัณฐ์เรียนวิชาต่าง ๆ สำเร็จ ได้ท่องเที่ยวไปและได้ไปทำลายอุทยานของพระอรชุน* เกิดการต่อสู้กันและถูกพระอรชุนแผลงศรเป็นนาคมัดไว้ได้ ฤๅษีโคบุตรเข้าฌานเห็นเหตุการณ์จึงเหาะไปขอให้พระอรชุนปล่อยทศกัณฐ์เพราะเป็นศิษย์ของตน พระอรชุนเห็นแก่ฤๅษีโคบุตรจึงยอมปล่อยทศกัณฐ์ไป ครั้งที่พาลี*ชิงนางมณโฑ*ไปจากทศกัณฐ์ ทศกัณฐ์ไม่สามารถแย่งนางมณโฑคืนได้ก็เสียใจมาก กุมภกรรณ*จึงนิมนต์ฤๅษีโคบุตรเข้ากรุงลงกา* ฤๅษีโคบุตรแนะให้ทศกัณฐ์ไปขอให้ฤๅษีอังคต*อาจารย์ของพาลีไปช่วยเจรจาขอนางมณโฑคืนจากพาลีได้สำเร็จ หลังจากนั้นทศกัณฐ์เกรงว่าจะรบแพ้ศัตรูจนถึงแก่ชีวิตจึงไปขอให้ฤๅษีโคบุตรช่วย พระฤๅษีจึงพาทศกัณฐ์ไปทำพิธีถอดดวงใจบนยอดเขานิลกาลา*และเก็บดวงใจของทศกัณฐ์ไว้ในกล่องศิลาแล้วรักษาไว้ให้ เมื่อหนุมาน*แสร้งสวามิภักดิ์ทศกัณฐ์ ฤๅษีโคบุตรไม่รู้กลจึงถูกหนุมานลวงให้นำหนุมานไปถวายทศกัณฐ์ หนุมานจึงสามารถหลอกเอากล่องดวงใจของทศกัณฐ์ที่ถอดฝากฤๅษีโคบุตรมาได้สำเร็จ