TLD-003-5023

องคต (ชื่อตัวละคร)

รามเกียรติ์, บทละคร 3  

องคตเป็นตัวละครในบทละครเรื่องรามเกียรติ์ เป็นโอรสของพาลี*กับนางมณโฑ* 

เมื่อพระอิศวร*ประทานนางมณโฑให้แก่ทศกัณฐ์*แต่ถูกพาลีแย่งไป  ฤๅษีอังคต*อาจารย์ของพาลีช่วยเกลี้ยกล่อมให้พาลีคืนนางมณโฑแก่ทศกัณฐ์ พาลียินยอมแต่ขอลูกไว้ เพราะขณะนั้นนางมณโฑตั้งครรภ์อยู่ ฤๅษีอังคตจึงแหวะท้องนางมณโฑนำกุมารใส่ไว้ในท้องแพะ  เมื่อครบกำหนดฤๅษีอังคตก็ทำพิธีผ่ากุมารออกจากท้องแพะ ให้ชื่อตามนามพระฤๅษีว่าองคต

ครั้นพาลีจะทำพิธีสรงสนานโอรสในแม่น้ำยมุนา* ทศกัณฐ์แค้นองคตที่เป็นลูกศัตรูเกิดมาทำให้ตนอับอายจึงแปลงเป็นปูยักษ์กบดานอยู่ใต้ท้องน้ำหวังทำร้ายองคต  พลวานรเห็นปูยักษ์อยู่ใต้น้ำก็มาทูลพาลี พาลีลงไปจับปูได้ จะแทงด้วยอาวุธ ปูทศกัณฐ์จึงคืนร่างเป็นยักษ์แล้วต่อสู้กับพาลี พาลีจับทศกัณฐ์มัดไว้ แล้วให้องคต “ลากเล่นต่างปูตัวใหญ่” องคตเอาข้าวเดนนางกำนัลให้ทศกัณฐ์กินวันละปั้น

เมื่อพาลีจะต้องสิ้นชีพด้วยศรพระนารายณ์* (พระราม*) เพราะผิดคำสาบาน ก่อนจะสิ้นใจได้ฝากองคตไว้กับสุครีพ* และถวายองคตให้เป็นทหารของพระราม

ก่อนจะเริ่มศึกกรุงลงกา*พระรามให้องคตไปสืบข่าวนางสีดา* พร้อมกับหนุมาน*และชมพูพาน*ที่กรุงลงกา ระหว่างทางองคตได้ช่วยให้ปักหลั่น*พ้นคำสาป ต่อมาพระรามแต่งสารไปกรุงลงกา  ให้องคตเป็นทูตไปอ่านสารเพราะมีสติปัญญาและวาจาหลักแหลม  ทศกัณฐ์รู้ว่าองคตมาก็พยายามเอาใจโดยให้นางมณโฑจัดอาหารไปให้ องคตไม่รับและถีบประตูเมืองเข้าไปเพราะทศกัณฐ์สั่งปิดประตูเมือง เมื่อเข้าไปถึงพระราชวัง องคตม้วนหางเป็นแท่นสูงเท่ากับอาสน์ของทศกัณฐ์ แล้วอ่านสารของพระรามขอนางสีดาคืน ทศกัณฐ์กล่าวดูหมิ่นพระรามและไม่ยอมคืนนางสีดา องคตจึงเยาะเย้ยทศกัณฐ์ถึงเมื่อครั้งถูกพระอรชุนจับมัดและถูกตนลากเล่นต่างปู ทศกัณฐ์โกรธให้เสนารุมจับแต่ก็ถูกองคตสังหารจนหมด แล้วองคตก็กลับไปทูลพระราม

เมื่อพระลักษณ์*รบกับอินทรชิต* พระลักษณ์แผลงศรไปตัดเศียรอินทรชิต องคตเป็นผู้ไปขอพานจากพระพรหม*มารองเศียรอินทรชิตไว้ไม่ให้ตกถึงพื้นเพื่อป้องกันไฟบรรลัยกัลป์และครั้งที่พระรามรบกับแสงอาทิตย์*หลานของทศกัณฐ์ พิเภกทูลพระรามให้ส่งองคตแปลงเป็นจิตรไพรี*พี่เลี้ยงของแสงอาทิตย์ไปลวงขอแว่นวิเศษจากพระพรหม

หลังเสร็จศึกลงกา พระรามตั้งให้องคตเป็นพญาอินทรนุภาพศักดา*  ตำแหน่งอุปราชเมืองขีดขิน*

สยาม ภัทรานุประวัติ , สยาม ภัทรานุประวัติ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)