ท้าวอภัยนุราชเป็นตัวละครในบทละครเรื่องอภัยนุราช เป็นกษัตริย์ครองเมืองบุรีรมเยศ* มีมเหสีชื่อทิพมาลี* โอรสชื่ออนันต์* ธิดาชื่อวรรณสุดา*

ท้าวอภัยนุราชโปรดการล่าสัตว์อย่างมาก วันหนึ่งได้เสด็จออกล่าสัตว์ที่ป่าสาลวัน*ซึ่งมีศาลเทพารักษ์เก่าแก่ตั้งอยู่ พระองค์ยิงไม่ถูกสัตว์ป่าแม้แต่ตัวเดียว ชาวป่ากราบทูลว่าเป็นเพราะพระองค์มิได้บวงสรวงบูชาเทพารักษ์*เหมือนกับกษัตริย์องค์ก่อนๆ แทนที่ท้าวอภัยนุราชจะรู้สึกว่าได้กระทำการดูหมิ่นเทพารักษ์ กลับสั่งให้เผาศาลเทพารักษ์จนมอดไหม้ ด้วยความทะนงพระองค์ว่าเป็นเจ้าของแผ่นดินที่ปกครองอยู่ ทำให้เทพารักษ์โกรธแค้นมากและคิดแก้แค้นโดยไปหักคอนางศรีสาหง*คนทรงแล้วเข้าสิงนาง ล่อหลอกบันดาลให้ท้าวอภัยนุราชคลั่งไคล้ลุ่มหลงนางศรีสาหงผู้อัปลักษณ์ จนกระทั่งท้าวอภัยนุราชต้อง “เสียลูกเสียเมียเสียกรุงศรี” ตามคำอาฆาตของเทพารักษ์