อยุธยา หรือกรุงศรีอยุธยาทวารวดี*เป็นเมืองในบทละครเรื่องรามเกียรติ์ เป็นเมืองที่พระอิศวร*ให้พระอินทร์*ไปสร้างให้ท้าวอโนมาตัน* กษัตริย์ต้นวงศ์ของพระราม*

พระอินทร์ พระวิษณุกรรม* และเทพบริวารอื่น ๆ เหาะไปถึงป่าแห่งหนึ่งชื่อทวารวดี*ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันออกของชมพูทวีป* มีต้นฉัตรของพระอิศวรเป็นหลักอยู่กลางป่า และด้านหน้ามีศาลเทพารักษ์อยู่  พระฤๅษี 4 ตนคือ พระอจนคาวี* พระยุคอัคระ* พระทหะ* และพระยาคะ* บำเพ็ญเพียรที่ป่าแห่งนี้มาประมาณแสนปี ครั้นทราบว่าพระอิศวรให้พระอินทร์มาสร้างเมืองก็ยินดี พระฤๅษีแนะพระอินทร์ว่าให้ใช้นามฤๅษีทั้งสี่กับชื่อป่าประสมกันเป็นชื่อเมือง พระอินทร์จึงนำพยางค์แรกของชื่อฤๅษี ได้แก่ อ  ยุ  ธ (ท)  ยา  รวมกับชื่อป่าเป็นอยุธยาทวารวดี

อยุธยาเป็นเมืองใหญ่   มีปราสาทราชวังงดงาม

มีต้นตาลรอบนัคเรศ                     เป็นคันเขตคั่นเคียงเรียงไสว

ทรงผลพื้นสุวรรณอำไพ               ใบก้านล้วนแก้วแกมกัน

พระพายชายพัดบันลือเสียง           สำเนียงเสนาะดังเพลงสวรรค์

ประโคมพระนครเป็นนิรันดร์       ดังหนึ่งช่อชั้นดุษฎี

พระอินทร์ให้มนุษย์ทั้ง 4 ทวีปมาเป็นประชากรในกรุงอยุธยา แล้วไปทูลรายงานพระอิศวร พระอิศวรให้ท้าวอโนมาตันซึ่งเกิดในดอกบัวที่ผุดจากพระอุทรของพระนารายณ์*มาเป็นปฐมกษัตริย์ และมีกษัตริย์สืบวงศ์ต่อมาคือ ท้าวอัชบาล* ท้าวทศรถ*  ต่อมานางไกยเกษี*มเหสีของท้าวทศรถขอพรท้าวทศรถให้พระพรต*โอรสของนางครองราชย์ก่อนพระราม และให้พระรามออกเดินป่า 14 ปี พระพรตจึงรักษากรุงอยุธยาในระหว่างที่พระรามออกเดินป่า  เมื่อพระรามเสด็จกลับมาพระพรตก็ถวายเมืองคืน

เมื่อเสร็จศึกกรุงลงกา* พระรามเห็นว่าหนุมาน*มีความดีความชอบมากจึงตั้งให้หนุมานเป็นพญาอนุชิตจักรกฤษณ์พิพัฒน์พงศา*  แล้วแบ่งกรุงอยุธยาให้ครองกึ่งหนึ่ง แต่เมื่อพญาอนุชิตนั่งใต้มหาเศวตฉัตรของกรุงอยุธยาก็รู้สึกรุ่มร้อนราวกับศีรษะจะแตก  พญาอนุชิตจึงสำนึกได้ว่าตนเป็นเพียงทหารของพระราม เมื่อนั่งบัลลังก์จึงเกิดเหตุเภทภัยเพราะบารมีไม่เท่าเทียม พญาอนุชิตจึงถวายกรุงอยุธยาคืนพระราม