TLD-003-5095

อรูปพรหม 4 ชั้น (ชื่อสถานที่)

ไตรภูมิพระร่วง   ไตรภูมิโลกวินิจฉยกถา  ไตรภูมืกถา  

อรูปพรหม4 ชั้น เป็นพรหมในเรื่องไตรภูมิกถา  เป็นพรหมที่ไม่มีรูปกาย มีแต่ดวงจิตจึงดูเสมือนเป็นที่ว่างเปล่า ที่อยู่ของอรูปพรหมมี 4 ชั้นดังคำอธิบายว่า “พรหม 4 ชั้นนี้แลว่าหาตัวหาตนบ่มิได้ พรหมบ่มิได้เปล่าอยู่ไส้ แต่เท่าว่ายังมีแต่จิตพรหมฝูงนั้นหากตั้งอยู่ในที่นี้แล แม้มาตรว่าตัวแต่น้อยหนึ่งก็หาบ่มิได้เลย” พรหม 4 ชั้นนั้นเรียกว่าอรูปพรหมโลก*

อรูปพรหมเหล่านี้เมื่อครั้งยังเป็นมนุษย์เคยมีความคิดว่า “ครั้นว่าตัวแลตนนั้นหาบ่มิได้ไส้ ตนจะกระทำร้ายแก่ท่านบ่มิได้ แลท่านจะกระทำร้ายแก่ตนก็หาบ่มิได้ ควรปรารถนาให้ตนนี้หายไป แลยังแต่จิตเขา” แล้วจึงหมั่นภาวนาปรารถนาให้ตัวตนหายไปพร้อมทั้งกระทำฌาน 5 สิ่ง เมื่อตายแล้วจึงได้ไปเกิดในอรูปพรหมชั้นต่ำสุดซึ่งชื่อว่า อากาสานัญจายตนพรหมโลก* มีอายุยืนได้ 22,000 มหากัลป์

ฤๅษีบางพวกบำเพ็ญฌานจนได้อากาสานัญจายตนสมาบัติแล้วเกิดความไม่พอใจ  ปรารถนาระดับสูงขึ้นไปอีกจึงภาวนาต่อไปจนได้ถึงวิญญาณัญจายตนสมาบัติ*ไปเกิดในวิญญาณัญจายตนพรหมโลก*มีอายุพรหมได้ 40,000 มหากัลป์ ฤๅษีบางพวกบำเพ็ญฌานจนได้วิญญาณัญจายนตนสมาบัติก็ยังไม่พอใจ “แลเห็นอากิญจัญญายตนสมาบัติ*นั้นหากสุขแลเย็นกว่าแล” จึงใฝ่ใจภาวนามากยิ่งขึ้น ครั้นตายไปได้ไปเกิดในอากิญจัญญายตนสมาบัติแล้วก็ยังไม่ยินดี มีใจปรารถนาจะไปเกิดในพรหมโลกชั้นสูงขึ้นไปอีก “เทียรย่อมใฝ่ใคร่ไปเถิงเนวสัญญานาสัญญายตนสมาบัตินั้นแล” พรหมโลกชั้นเนวสัญญายตนพรหมโลก*นี้เป็นชั้นสูงสุด มีสมาบัติยิ่งกว่าพรหมเทวโลก*ทุกแห่ง มีอายุยืนได้ 84,000 มหากัลป์ ไตรภูมิกถากล่าวว่า “ผิเมื่อเถิงพระพุทธเจ้าเสด็จมาเกิดในโลกนี้ อรูปพรหมทั้งหลายนั้นยังมีใจศรัทธาแลบูชาพระเจ้าแล”

วัลยา ช้างขวัญยืน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)