ท้าวอัชบาลเป็นตัวละครในบทละครเรื่องรามเกียรติ์  เป็นโอรสของท้าวอโนมาตัน* กับนางมณีเกสร*  ครองกรุงอยุธยา*  มีมเหสีคือนางเทพอัปสร* และมีนางสนม 16,000 คน มีโอรสคือท้าวทศรถ*

ครั้งหนึ่งอสุรพักตร์*ไปเฝ้าพระอิศวร*เพื่อขอประทานเทพอาวุธและพรวิเศษ พระอิศวรประทานพรและคทาเพชรให้อสุรพักตร์ แต่มาลีวัคคพรหม* ทูลทัดทานว่าเมื่ออสุรพักตร์ได้พรและอาวุธแล้วจะเบียดเบียนโลกให้เดือดร้อน  ควรหาทางป้องกัน พระอิศวรจึงประทานพระขรรค์วิเศษให้ท้าวอัชบาลเพื่อไว้ต่อสู้กับคทาเพชร  มาลีวัคคพรหมเป็นผู้นำพระขรรค์ไปมอบให้ท้าวอัชบาล  ทั้งสองจึงเป็นมิตรกันตั้งแต่ครั้งนั้น

ต่อมาอสุรพักตร์คิดตั้งตนเป็นใหญ่เบียดเบียนเทวดาและฤๅษี เหล่าเทวดาจึงไปเฝ้าท้าวอัชบาลที่กรุงอยุธยาเพื่อขอให้ไปปราบอสุรพักตร์ ท้าวอัชบาลทำลายคทาเพชรได้และตัดศีรษะอสุรพักตร์ไปเสียบไว้และสาปให้เฝ้าอุทยาน  ต่อมาท้าวอัชบาลอภิเษกท้าวทศรถเป็นกษัตริย์ครองกรุงอยุธยา โดยมีมเหสี 3 องค์คือ นางเกาสุริยา* นางไกยเกษี* และนางสมุทรชา*

เมื่อท้าวอัชบาลมอบราชสมบัติให้ท้าวทศรถแล้วก็ทรงรักษาศีลตลอด วันหนึ่งท้าวอัชบาลเสด็จประพาสอุทยาน เห็นพรานป่าหาบเนื้อทรายทองตัวหนึ่งผ่านมา ด้วยความสงสาร  ท้าวอัชบาลจึงขอแลกเนื้อของพระองค์เองกับเนื้อทรายตัวนั้นในน้ำหนักที่เท่ากัน  นายพรานยอมรับข้อเสนอ  ท้าวอัชบาลจึงให้นำเนื้อทรายตัวนั้นขึ้นชั่ง เสนาทูลว่าเนื้อทรายมีน้ำหนักครึ่งหนึ่งของท้าวอัชบาล  ท้าวอัชบาลปล่อยเนื้อทรายแล้วอธิษฐานว่า  พระองค์จะเชือดเนื้อให้นายพรานเพื่อไถ่ชีวิตเนื้อทราย  ขออย่าให้พระองค์เจ็บปวดจากการกระทำดังกล่าว  เมื่อท้าวอัชบาลเชือดเนื้อของพระองค์เท่ากับน้ำหนักของเนื้อทรายแล้วก็สิ้นพระชนม์บนรถทรง พระอิศวรเสด็จลงมารับพระศพของท้าวอัชบาลไปเขาไกรลาส*